मधमाशीपालन हा पारंपारीक उद्योग असलेल्या स्लोवेनिया या देशात ता. २० मे, १७३४ रोजी एका गरीब मधमाशीपालकाच्या कुटूंबात एन्टोन जान्सा या प्रसिध्द मधमाशी तज्ज्ञाचा जन्म झाला. त्यांनी १७६६ मध्ये युरोपातील पहिले मधमाशी शिक्षण केंद्र सुरू केले व १७७१ मध्ये त्यांनी मधमाशी पालनावरील पहिले पुस्तक प्रसिध्द केले. १७७३ मध्ये त्यांचा मृत्यू झाला. त्यांच्या कार्याची दखल घेत स्लोवेनिया देशाने जागतिक मधमाशीपालक संघटना (एपिमोन्डीया), अन्न व कृषि संघटना (एफएओ) यांच्य मदतीने संयूक्त राष्ट्रसंघाने (युनो) २० मे हा जागतिक मधमाशी दिन म्हणून घोषित केला, यानुसार २० मे हा दिवस जागतिक मधमाशी दिन म्हणून २०१८ पासून साजरा केला जावु लागला.
मधमाशांची अज्ञात रहस्ये
मधमाश्या पाळणे ही स्लोव्हेनियन परंपरेत खोलवर रुजलेली गोष्ट आहे आणि मधमाश्या पाळणाऱ्यांच्या बाबतीत तो आघाडीच्या युरोपीय देशांपैकी एक आहे.
भारतात मधमाशांच्या 4 प्रजाती आढळतात, 1. एपिस सेर्ना इंडिका, 2. एपिस फ्लोरेरिया, 3. एपिस डोरसट्टा, 4 . एपिस ट्रॅगोना. Apis cerna ही एकमेव मधमाशी आहे जी पाळली जाऊ शकते आणि बाकीच्या जातीतील मधमाश्या सहसा झाडांच्या पोकळीत, गुहेत राहतात.
मधमाश्या पाळणे ही स्लोव्हेनियन परंपरेत खोलवर रुजलेली गोष्ट आहे आणि मधमाश्या पाळणाऱ्यांच्या बाबतीत तो आघाडीच्या युरोपीय देशांपैकी एक आहे.
भारतात मधमाशांच्या 4 प्रजाती आढळतात, 1. एपिस सेर्ना इंडिका, 2. एपिस फ्लोरेरिया, 3. एपिस डोरसट्टा, 4 . एपिस ट्रॅगोना. Apis cerna ही एकमेव मधमाशी आहे जी पाळली जाऊ शकते आणि बाकीच्या जातीतील मधमाश्या सहसा झाडांच्या पोकळीत, गुहेत राहतात.
मेगा पीस – उपप्रजाती मेगा पीस मध्ये फक्त एका जातीची नोंद आहे. या जातीचे महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे ही उंच झाडांवर, कड्यावर किंवा उंच इमारती वर एक किंवा अनेक पोळी बांधणारी जात असून ती अत्यंत आक्रमक असते. यांच्या पोळ्या मधील मद जर अधून मधून माणसाने काढण्याचा प्रयत्न केला तर या माशा उत्तेजित झाल्यावर माणसावर हल्ला करून मधमाशांच्या दंशाने व्यक्ती मृत्युमुखी पडू शकतो.
मिकऱ्या पीस – एपीस फ्लोरिया आणि एपीस अँड्रेणी फोर्मिस या दोन्ही मधमाशांच्या जाती एपिस प्रजातीच्या मेक्रिपीस या उपप्रजाती मधील आहेत या मधमाशांचे वैशिष्ट्य म्हणजे हे लहान उघडे पोळे झुडपावर तयार करतात. या मधमाशांची नांगी लहान आकाराचे असून माणसाला चावल्यास त्याच्या त्वचेमध्ये फार खोलवर जात नाही.
एपीस मॅलिफेरा – ही मधमाशांची जात आता पाळीव झाली आहे. या मधमाशीच्या जनुकीय आराखडा याचा पूर्ण अभ्यास झाला आहे.उष्ण पूर्व आफ्रिकेमध्ये याची उत्पत्ती झाली.
लोकांच्या आयुष्यात गोडवा वाढवणाऱ्या मधाबद्दल सर्वांनाच माहिती आहे, पण ते मध कसे बनवतात, आम्ही तुम्हाला सांगत आहोत.
लोकांच्या आयुष्यात गोडवा वाढवणाऱ्या मधाबद्दल सर्वांनाच माहिती आहे, पण ते मध कसे बनवतात, आम्ही तुम्हाला सांगत आहोत.
आफ्रिकन मधमाशी – या माशांना किलर बी या नावाने देखील ओळखले जाते. युरोपियन मधमाशा आणि आफ्रिकेतील एपीस मेलिफेरा स्कुतेलाटा यांच्या संकरातून या मधमाशीची उत्पत्ती झाली. या प्रजातीची मधमाशी ही कधीही हल्ला करण्याच्या स्थितीमध्ये असते. या सहसा रोगांना बळी पडत नाहीत.
शास्त्रज्ञांच्या मते, मधमाश्या 'हीटर' किंवा उष्णता निर्माण करणाऱ्या पोळ्यांचे काम करतात. ते जटिल सामाजिक संरचनेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि त्यांच्या उत्तराधिकारी नंतर आणि प्रौढ झाल्यावर कोणत्या मधमाश्या काय करतील हे निर्धारित करण्यासाठी देखील ते कार्य करतात. ज्या ठिकाणी मधमाश्या आपली अंडी घालतात, तेथे त्यांची पिल्ले, ज्याला प्युपे म्हणतात, ते प्रौढ होईपर्यंत मेणाच्या पेशींमध्ये गुंफलेले असतात.
मधमाश्यांपासून मिळणारा मध रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्याचे काम करतो, त्यात असलेले अँटीऑक्सिडंट हृदय आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी फायदेशीर असतात. हे आयुर्वेदिक औषध म्हणून ओळखले जाते. त्यात ग्लुकोज, सुक्रोज आणि माल्टोज, व्हिटॅमिन-6 बी, व्हिटॅमिन सी, अमिनो अॅसिड, कार्बोहायड्रेट्स प्रामुख्याने आढळतात. हे सर्दी आणि फ्लूपासून मुक्त होण्यासाठी आणि घसा खवखवण्यापासून आराम देण्यासाठी देखील उपयुक्त आहे. सर्वात प्राणघातक हाऊसफ्लाय आहे. त्याच्या शरीरात 10 लाखांहून अधिक जंतू असतात. हे अन्न दूषित करू शकते, ज्यामुळे उलट्या किंवा जुलाब देखील होऊ शकतात. त्यामुळे अन्न नेहमी झाकून ठेवावे.
महान शास्त्रज्ञ अल्बर्ट आइनस्टाइन म्हणाले की, जर पृथ्वीवरून मधमाश्या नाहीशा झाल्या तर मानवजातीचे अस्तित्व या जगातून 4 वर्षात संपेल.
आपण या गोष्टीची विशेष काळजी घेतली पाहिजे की आपल्या मानवी क्रियाकलापांचे दुष्परिणाम, वाढते प्रदूषण, औद्योगिकीकरण, झाडे आणि वनस्पतींवर कीटकनाशकांची फवारणी यामुळे जगभरात मधमाशांची संख्या कमी होत आहे, ज्यामुळे आपल्याला चिंता करावी लागते. येणा-या काळात मानवी जीवनावर मोठे संकट येऊ शकते.
जगभरातील शेतजमिनी परागणावर अवलंबून असतात. त्यामुळे केवळ माणसांच्याच नव्हे तर सर्व प्राणी-पक्ष्यांच्या अस्तित्वाची जाणीव ठेवून लोकांना मधमाशांचे महत्त्व पटवून देण्याचे आणि त्यांच्या संवर्धनाबाबत जनजागृती करण्याचे काम केले पाहिजे.
शास्त्रज्ञांच्या मते, मधमाश्या 'हीटर' किंवा उष्णता निर्माण करणाऱ्या पोळ्यांचे काम करतात. ते जटिल सामाजिक संरचनेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि त्यांच्या उत्तराधिकारी नंतर आणि प्रौढ झाल्यावर कोणत्या मधमाश्या काय करतील हे निर्धारित करण्यासाठी देखील ते कार्य करतात. ज्या ठिकाणी मधमाश्या आपली अंडी घालतात, तेथे त्यांची पिल्ले, ज्याला प्युपे म्हणतात, ते प्रौढ होईपर्यंत मेणाच्या पेशींमध्ये गुंफलेले असतात.
मधमाश्यांपासून मिळणारा मध रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्याचे काम करतो, त्यात असलेले अँटीऑक्सिडंट हृदय आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी फायदेशीर असतात. हे आयुर्वेदिक औषध म्हणून ओळखले जाते. त्यात ग्लुकोज, सुक्रोज आणि माल्टोज, व्हिटॅमिन-6 बी, व्हिटॅमिन सी, अमिनो अॅसिड, कार्बोहायड्रेट्स प्रामुख्याने आढळतात. हे सर्दी आणि फ्लूपासून मुक्त होण्यासाठी आणि घसा खवखवण्यापासून आराम देण्यासाठी देखील उपयुक्त आहे. सर्वात प्राणघातक हाऊसफ्लाय आहे. त्याच्या शरीरात 10 लाखांहून अधिक जंतू असतात. हे अन्न दूषित करू शकते, ज्यामुळे उलट्या किंवा जुलाब देखील होऊ शकतात. त्यामुळे अन्न नेहमी झाकून ठेवावे.
महान शास्त्रज्ञ अल्बर्ट आइनस्टाइन म्हणाले की, जर पृथ्वीवरून मधमाश्या नाहीशा झाल्या तर मानवजातीचे अस्तित्व या जगातून 4 वर्षात संपेल.
आपण या गोष्टीची विशेष काळजी घेतली पाहिजे की आपल्या मानवी क्रियाकलापांचे दुष्परिणाम, वाढते प्रदूषण, औद्योगिकीकरण, झाडे आणि वनस्पतींवर कीटकनाशकांची फवारणी यामुळे जगभरात मधमाशांची संख्या कमी होत आहे, ज्यामुळे आपल्याला चिंता करावी लागते. येणा-या काळात मानवी जीवनावर मोठे संकट येऊ शकते.
जगभरातील शेतजमिनी परागणावर अवलंबून असतात. त्यामुळे केवळ माणसांच्याच नव्हे तर सर्व प्राणी-पक्ष्यांच्या अस्तित्वाची जाणीव ठेवून लोकांना मधमाशांचे महत्त्व पटवून देण्याचे आणि त्यांच्या संवर्धनाबाबत जनजागृती करण्याचे काम केले पाहिजे.
World Honey Bee Day
दरवर्षी ऑगस्ट महिन्यातील तिसरा शनिवार हा जागतिक मधमाशी दिन म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस मधमाशीपालक, मधमाशी प्रेमी यांच्यासाठी खूपच महत्त्वाचा असतो. तर जाणून घेऊया जागतिक मधमाशी दिवस म्हणजेच “World Honey Bee Day” का साजरा केला जातो.
हा दिवस मधमाशा आणि पोळ्या सांभाळणारे मधमाशी पाळणारे यांच्यासाठी समर्पित आहे. या दिवसाचा आणखी एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे मधमाशांना बद्दल शिकणे आणि त्यांना पोषक वातावरण प्रदान करणे.
मागील वर्ष २०२२ की थीम मधमाश्या आणि मधमाश्या पालन प्रणालीची विविधता साजरी करण्यात गुंतलेली मधमाश्या ‘Bee engaged – Celebrating the diversity of bees and beekeeping systems’ 2021 ‘Bee Engaged: Build Back Better for Bees‘ (बी एंगेज्ड: मधुमक्खियों के लिए बेहतर निर्माण करें) 2020 ‘मधुमक्खियों को बचाओ’ (Save the Bees)
संकलित माहिती
