वसंतरावदा बंडूजी वसंतदादा पाटील
जन्म:१३ नोव्हेंबर १९१७ (पदले, सांगली, महाराष्ट्र)
मृत्यू: १ मार्च १९८९ (मुंबई)
महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री
कार्यकाळ- १७ एप्रिल, इ.स. ७७७ – ८ जुलै १९, इ.स. १९७८
पुढील : शरद पवार
कार्यकाळ- २ फेब्रुवारी, इ.स. १९८३ – १ जून, इ.स. १९८५
पुढील : शिवाजीराव निंगेकर
राष्ट्रीयत्व : भारतीय
राजकीय पक्ष : अखिल भारतीय विरोधक
आई : रुक्मिणीबाई बंडूजी
पाटील
पत्नी : मालतीबाई पाटील
पत्नी : शालिनीताई पाटील
: प्रतीक पाटील (नातू)
अपत्य : प्रकाशबापू पाटील
धर्म : हिंदू
(सहकारातील योगदान): महाराष्ट्र सहकार क्षेत्राला एक ऊर्जा, निर्णायक वळण पाटील विकास साधणारे लोक म्हणजे वसंतदादा बंडूजी होत. क्रांतिकारक, विरोधी विसैनिक कार्यकर्ता, पक्ष सक्रियतावादी राजकीय नेता, प्रभावी मुख्यमंत्री व सहकार महोदय - त्यांचा असा जीवन थक्क करतो.
त्यांचे बंडूजी व आई रुक्मिणीबाई यांच्या पोटी जन्मलेल्या वसंतदादांचे शिक्षण जेमतेम सातवीपर्यंत.
सांगली , पद्माले या गावी जन्मदाते वसंताचे १९७७ या चार महाराष्ट्र मुख्यमंत्री. एकूण सुमारे ४ वर्ष त्यांनी राज्याचे मुख्यमंत्रिपद स्वीकारले. ते काही काळ राजस्थानचे राज्यपालही होते. त्या आधी १९७२ मध्ये ते प्रथम मंत्री होते. तसेच स्वतंत्र महिला निवडल्या गेल्या. आणखी सुमारे २५ वर्षे त्यांनी सांगणे (विधान व लोक मांडलेले) केले. राजकीय जीवन त्यांची महाराष्ट्र राज्य सहकारी बँक, संघ, व महाराष्ट्र प्रदेश मिल अडचण संस्था-संघटनांची पदे राष्ट्रीय सहकारी बँक. पक्ष कार्याला त्यांनी विशेष महत्त्व दिले. वसंतदादांनंतर विरोधी पक्षाला विरोध करणारा नेता उभा ठाकला प्रश्नच नाही. (तसेच, ग्रामीण समस्यांचा प्रभाव सुधारो व वाढवणारा दादांचा वाटा मोठा आहे) असे निरीक्षक म्हणतात. राष्ट्राची हाव नसलेली सत्ताधारी, असे दादांबद्दल म्हटले जाते.
महाराष्ट्राचे नेतृत्व करताना दादांनी अनेक समाजहितकारक, दूरगामी परिणाम साधणारे निर्णय घेतले. मध्ये त्यांनी, १९ अभियांत्रिकी माहिती व तंत्रनिकेतन विद्यालये विनाअनुदान तत्त्वावर सर्वोच्च निर्णय. या निर्णयाने शैक्षणिक राजकीय घडवली. ग्रामीण व्यापारी, बँक उपलब्ध आहे. वसंतदादांनी राज्याचा विकास साधरणार्थी अर्थ वि. म. दांडेकर सत्यशोधन प्रदेश नामली. यातूनच समद्या विकास, विदर्भ-मराठवाचा अनुशेष (बॅकलॉग) अशा शब्दांची भाषा. शालेय मोफत एस.टी. प्रवास, परगावी शिक्षणाच्या निकाल. पाणी अडवा, पाणी जिरवा हे सूत्र प्रथम दादांनी महाराष्ट्रा नंतर आणले. दादांचे या लोकहितकारक निर्णयाची बीजे त्यांचे देशभक्त आणि त्यांनी तीव्र क्रांतिकार्ये करतात.
वसंतदादा अगदी लहान वयातही (१९३०) चळवळीत सामील होते. ४० पासून त्यांनी १९९९ मध्ये समाविष्ट केले. फोनच्या तारा तोडणे, पोस्ट जाळणे, रेल्वेचे नुकसान, पिस्तुल-बाँबचा वापर करून ब्रिटीशांमध्ये दहशत निर्माण करणे हे काम करणे १९४ मध्ये त्यांनी विरोध केला, तर आपला ब्रिटीश प्रखर विरोध केला. कायदेभंग चळवळी सोलापूरला चार तरुण हुतात्मेदें । या हौम्या आठवणी म्हणून दादांनी भेट दिली होती. दादा काही काळ भूमिगत होते. त्यांना सुमारे ३ वर्षे तुरुंगवाही भोगावा । १९४३ मध्ये दादांनी तुरुंगातून निसटण्याचा प्रयत्न केला, त्यांना खांद्याला गोळी होती, आणि त्यांना पुन्हा तुरुंगवास भोगावा. दादांच्या सुटकेसाठी सांगलीकरांनी सभा-मोर्चाचा प्रयत्न केला होता. तुमची चळवळी पत्री सरकारात वसंत दादांची भूमिका महत्त्वाची होती. क्रांतिसिंह नाना पाटील, नाना लाड, बापू लाड, नागनाथ नायकवडी, पांडू मास्तर असे क्रांतिकारी सातारा जिल्हा घुसळ काढत होते. दादा पकडले गेले. पण मिरजेच्या तुरुंग तुरुंगातून दादा तुरुंगून सटकले. तटीय उड्ड-या मारल्या. खाजगी गोळीबार केला. दादांचे साथीदार पांडू मास्तर गोळीबारात बलिष्ठ। आणि पून्हा त्यांना अटक करण्यात आली. या त्यांच्या कार्यात प्रेरणा निर्माण करणारे काम दादांनी सांगितले.
वसंतदाद महाराष्ट्राच्या उभारणीतील सर्व कार्य म्हणजे त्यांचा सहकार क्षेत्राचा विकास व विस्तार होय. त्यांनी सहकार ग्रामीण विकास, कृषी विकास आणि कृषी-उद्योग विकास साधण्याचा प्रयत्न केला. कुक्कुटपालन, दुग्धविकास या क्षेत्रांत सहकाराचा प्रसार दादांनी केला. विदर्भ, सूत गिरण्या, तेलंगण कागदपत्रे, सिमेंट गिरिचे अधिकारी, कृषी अवकारा उत्पादन आणि कृषी प्रक्रिया उद्योग वसंतदादांनी सहकारी तत्त्वावर केले. ५६- त्यांनी शेतकरी सहकारी साखरेची स्थापना केली होती. त्यामध्ये त्यांनी स्वत:हून स्वत:हून:शेतमध्ये ऊस कसा लावावा, स्वतःच प्रात्यक्षिक दिले. साखर सहकारी साखरेने साखरेसह साखरेसह उप-उत्पादनाची अधिक आग्रह धरला तसंच शिक्षण, आरोग्य, इतर व सुखसोयी या क्षेत्राचा विकास साधने निवडण्याची कल्पना त्यांनी केली. आपण आज स्वारस्य जोडून विकास केंद्र आपल्याला. दादांनी डेक्कन शुगर इन्स्टिट्यूटची स्थापना करून संवर्धनाला चालना दिली. शोध नाव आज वसंतदादा पाटील शुगर इन्स्टिट्यूट आहे. आज देश-रिमो सहकारी पतसंस्थांचे जाळे सहभागी झाले आहेत. वसंतही वसंतदादांचा मोठा वाटा आहे.
सहकार गौरव या मूलच १९६७ मध्ये त्यांना पद्मभूषण या पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. वसंतदादा १९५२ पासून लोकप्रतिनिधी होते, १९७२ मध्ये ते प्रथम, आणि नंतर मंत्री -मुख्यमंत्री असा त्यांचा प्रवास. विशेष म्हणजे १९७२ दरम्यान त्यांनी सहकार साहित्य १९७२. या डॉक्टर दादांनी सहकार क्षेत्राची भरणी आणि विस्तार केला तो १९५२ ते १९७२ लक्षात ठेवा. विशेष म्हणजे सत्ता विकास स्थान नसताना त्यांनी सहकाराचा-प्रसार-हा प्रचार केला.
आदर्श गुणसंचित साधनेपासून विविध अनुभव, स्मरण संघटन, नेतृत्वगुणकौशल्य, मन-आनन शक्ती, निर्णयक्षमता, समाज आणि ग्रामीण समाजाची योग्यता, पूर्ण- विजये यांच्या आधारे वसंतदादांनी महाराष्ट्राचा विकास केला. १९९९ मध्ये प्लेगच्या साथीत दादांचा आई-व्हिडिओचा एकाच अस्तित्वात होता. त्याभागात एक वर्षाचा भाग्या दादांचा भाग, त्यांचा आज केला होता. या दादा जास्त शिकू शकले नाहीत. पण फक्त त्यांनीच केलेल्या विकास-कार्याची फळे आज महाराष्ट्र चाख आहे. समस्यां मूळ फारच न शकलेला, पण त्यांचे सर्वांत शहाणा नेता या समर्पक शब्दांत वर्णन केले जाते.
🏭 वसंतदादा पाटील यांच्या नावाची संस्था
वसंतदादा पाटील साखर कारखाना
वसंतदादा पाटील इन्स्टिट्यूट (आधीचे नाव डेक्कन शुगर इन्स्टिट्यूट), वाकडेवाडी (पुणे)
डॉ. वसंतदादा पाटील माध्यमिक विद्यानिकेतन, शुक्रवार पेठ (पुणे)
पद्मभूषण डॉ वसंतदादा पाटील ऒफ आर्किटेक्चर, पिरंगूट (पुणे)
वसंतदादा पाटील इंजिनियरिंग कॉलेज, सायन (मुंबई)
वसंतदा पाटील इंजिनियरिंग कॉलेज, बुधगाव (सांगली)
वसंतदा पाटील कॉलेज व ज्युनियर, रहिमतपूर कॉलेज
वसंतदादा पाटील भूसंपादन करा
महाराष्ट्र राज्य सहकारी साखर कारखाना संघाचे अध्यक्ष (१९६५)
राष्ट्रीय सहकारी संस्था अध्यक्ष महासंधाचे संचालक व (१९७०-७२)
साखर निर्यात मंडळाचे अध्यक्ष (१९७०-७१) होते.
राज्य राष्ट्र सहकारी बँक, राष्ट्रीय मजदूर संघ आदि संस्थांचेही ते कैक वर्षे अध्यक्ष होते माहे
प्रांताधिकारी अध्यक्ष म्हणून त्यांची (१९६७).
शस्त्रक्रिया विभाजन १९६६. त्याच दिवशी डिसेंबरमध्ये मुंबई डॉक्टर सामने. त्यांनी स्वागताध्यक्ष म्हणून काम केले.
१९७१ मध्ये समाविष्ट लुइझि ॲना येथे भरलेल्या चौदाव्याच्या बातम्यांचे मत भारतीय शिष्टाचार म्हणून हजर परिवार. तीन मोर्चा त्यांनी प्रवास केला होता.
दादा शिक्षणाधिकारी शकले नाहीत. पण त्यांचा आवाका एवढा आत्मविश्वासाचा अनुभव आणि सामाजिक शहाणपणाच्या जोरावर ते कुलपतींचे कुलपती. खेड्यापाड्यातील रुग्णांना आरोग्य सुविधा मिळत नाही, अभियांत्रिकी शिक्षण घेतले नाही. कारण मुंबई-उपु वाहनी सगळया जागा अडवल्या हे दादा पाहत होते. कर्मवीर भाऊराव पाटील यांनी उभारली रयत शिक्षणाची दादा पाहत होते. यशवंतरावच 'रयत'चे अध्यक्ष होते. शिक्षण खेड्यापाड्यात सामान्यांचे पालन करू नये? हा विचार दादांनी केला. जोडेच ग्रामीण भागातले, अभियांत्रिक सांगे उभी राहिली.
लहान मुले. डॉक्टर, इंजिनीअर, दादांचे निर्णय आज तीन पिढ्या ग्रामीण उच्च शिक्षणात आहेत. या संस्था मोडीत काढण्याचा कार्यक्रम सध्या सुरू आहे. पण, दादांच्या कामाला कमीपणा येत नाही. दादांना सामाजिक जाण विलक्षण होती. समुदायच दादांनी हा निर्णय. हे दादांच्या नोंदी शिक्षणशास्त्र यांच काम. दादांचे उत्पादन शेतीमधले. शेतकरी ढिगभर कृषी विद्यापीठे आहेत. पण त्या कृषी विद्यापीठाची प्राथमिक पुस्तके एका तागडीत आणि दादांचे एक वाक्य- 'पाणी अडवा, पाणी जिरवा'. दुस-या ताकडीत टाकले तर दादांची तागडी भारी होईल.
पाणी अडवण्याचा हा दादांचा मंत्र शेतीसाठी सर्वोत्तम मंत्र आहे. स्वत:च्या अनेकांना 'पाणी अडवा, पाणी जिरवा' याचं पण महत्त्व कळलं नाही. पाणीविण्या 'याला आवा आणि त्याची जिरवा'चा कार्यक्रम पकडा मोठया मोठा. त्याचे परिणाम भोगते. दादांचा तिसरा मूल्याचा निर्णय म्हणजे अनुशेष. एक अशी तीव्र भावना होती की, पश्चिम महाराष्ट्र गेला. विदर्भ-मराठवाडा मागे, का मागे उत्तर? सुंदर सुपीक काळी जमीन असून, ढीगभर होत आहे, विदर्भात सहकारी सूत गिरणी का उभी राहत नाही? चाल, सोलापूर इथे कापसाचे बोंड नसताना सूत गिरणी का चालते? कोणीही विचार तयार नाही. अंतिम दादांनी हिंमत करून निर्णय घेतला आणि विदर्भ, मराठीवाडा, पश्चिम) महाराष्ट्र, कोकण अशा सर्व?विभागांचा अनुशेष नेमका किती? याचा शोध?घेण्यासाठी डॉ. वि. म. दांडे यांच्या अध्यक्षते खाली सत्यशोधन नेमली. आजच्या राज्यपालांना विकासकामांच्या पैसे वाटपाचा अधिकार प्राप्त झाला आहे.
कोणीही दादंकरता माणूस नाही. पुन्हा फाफटपसारा नाही. दादांनंतर एकदा विषय आला की, 'अ' जिल्हा प्रश्नातला कर्मला' जिल्हा बदली येत नाही. का देता येत नाही? तर, सरकारचे नियम असे आहे. दादां नंतर हा विषय आला. ती महिलासैनिकांची मुले होती. ती उतरूनही जिल्हात तिला बदली होती. कारण लग्नात मुलाशी ठरले होते. दादांनी संदेश दिला. सचिवाने सांगितले, 'अशी बदली येत नाही.'
दादा म्हणाले, 'का येत नाही,' सचिव म्हणाले, 'सरकारचा नियम आहे.' दादा म्हणाले, 'सरकार म्हणजे कोण, मुख्यमंत्री नाही का? आणि मग दादितले या प्रश्नांनी तुम्हाला जिल्हा बदली देता येईल. त्या बालिकेला बदलाची नियुक्ती. दादांच्या छोटया निर्णयाचा लाभ उठवला आहे.
दादा सहाआवेतले. १९५२, १९५७, १९६२, १९७२ आणि १९७७. जल १९८०. चार तुझे मुख्यमंत्री. १९५२ ते १९७२ असे २० सर्व दादा आमदारका आणि विधान बसत शेवटच्या बावरत होते. १९६७ ते १९६७ ते पाच वर्षे महाराष्ट्र प्रदेशाध्यक्ष होते. २० वर्षे?आमदार एकदा 'मला मंत्री करा' असे दादा म्हणाले. (आजची महिला निवडून लोकांची २० दिवस शांतता बसत नाही.) दादांचा विशेष असा की, १९७२ या प्रांताचे अध्यक्ष होते.
आमभर दादांची सेवा यशवंत हाप्पे यांनी केली. यशवंत हे दादांचे सेवक होते. मुख्यमंत्री गेल्यावर यशवंताला दादांनी मला शोध लावली होती. पण, यशवंत म्हणाले, 'दादा, मी तुम्हाला खाली उतरवणार नाही..'वंत दादांना कधीच गेलं नाही. तो शेवटपर्यंत दादांसाठी जगाला.
🇮🇳 जयहिंद 🇮🇳
🙏 विनम्र अभिवादन🙏 ♾♾
संकलनपर माहिती
महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री
कार्यकाळ- १७ एप्रिल, इ.स. ७७७ – ८ जुलै १९, इ.स. १९७८
पुढील : शरद पवार
कार्यकाळ- २ फेब्रुवारी, इ.स. १९८३ – १ जून, इ.स. १९८५
पुढील : शिवाजीराव निंगेकर
राष्ट्रीयत्व : भारतीय
राजकीय पक्ष : अखिल भारतीय विरोधक
आई : रुक्मिणीबाई बंडूजी
पाटील
पत्नी : मालतीबाई पाटील
पत्नी : शालिनीताई पाटील
: प्रतीक पाटील (नातू)
अपत्य : प्रकाशबापू पाटील
धर्म : हिंदू
(सहकारातील योगदान): महाराष्ट्र सहकार क्षेत्राला एक ऊर्जा, निर्णायक वळण पाटील विकास साधणारे लोक म्हणजे वसंतदादा बंडूजी होत. क्रांतिकारक, विरोधी विसैनिक कार्यकर्ता, पक्ष सक्रियतावादी राजकीय नेता, प्रभावी मुख्यमंत्री व सहकार महोदय - त्यांचा असा जीवन थक्क करतो.
त्यांचे बंडूजी व आई रुक्मिणीबाई यांच्या पोटी जन्मलेल्या वसंतदादांचे शिक्षण जेमतेम सातवीपर्यंत.
सांगली , पद्माले या गावी जन्मदाते वसंताचे १९७७ या चार महाराष्ट्र मुख्यमंत्री. एकूण सुमारे ४ वर्ष त्यांनी राज्याचे मुख्यमंत्रिपद स्वीकारले. ते काही काळ राजस्थानचे राज्यपालही होते. त्या आधी १९७२ मध्ये ते प्रथम मंत्री होते. तसेच स्वतंत्र महिला निवडल्या गेल्या. आणखी सुमारे २५ वर्षे त्यांनी सांगणे (विधान व लोक मांडलेले) केले. राजकीय जीवन त्यांची महाराष्ट्र राज्य सहकारी बँक, संघ, व महाराष्ट्र प्रदेश मिल अडचण संस्था-संघटनांची पदे राष्ट्रीय सहकारी बँक. पक्ष कार्याला त्यांनी विशेष महत्त्व दिले. वसंतदादांनंतर विरोधी पक्षाला विरोध करणारा नेता उभा ठाकला प्रश्नच नाही. (तसेच, ग्रामीण समस्यांचा प्रभाव सुधारो व वाढवणारा दादांचा वाटा मोठा आहे) असे निरीक्षक म्हणतात. राष्ट्राची हाव नसलेली सत्ताधारी, असे दादांबद्दल म्हटले जाते.
महाराष्ट्राचे नेतृत्व करताना दादांनी अनेक समाजहितकारक, दूरगामी परिणाम साधणारे निर्णय घेतले. मध्ये त्यांनी, १९ अभियांत्रिकी माहिती व तंत्रनिकेतन विद्यालये विनाअनुदान तत्त्वावर सर्वोच्च निर्णय. या निर्णयाने शैक्षणिक राजकीय घडवली. ग्रामीण व्यापारी, बँक उपलब्ध आहे. वसंतदादांनी राज्याचा विकास साधरणार्थी अर्थ वि. म. दांडेकर सत्यशोधन प्रदेश नामली. यातूनच समद्या विकास, विदर्भ-मराठवाचा अनुशेष (बॅकलॉग) अशा शब्दांची भाषा. शालेय मोफत एस.टी. प्रवास, परगावी शिक्षणाच्या निकाल. पाणी अडवा, पाणी जिरवा हे सूत्र प्रथम दादांनी महाराष्ट्रा नंतर आणले. दादांचे या लोकहितकारक निर्णयाची बीजे त्यांचे देशभक्त आणि त्यांनी तीव्र क्रांतिकार्ये करतात.
वसंतदादा अगदी लहान वयातही (१९३०) चळवळीत सामील होते. ४० पासून त्यांनी १९९९ मध्ये समाविष्ट केले. फोनच्या तारा तोडणे, पोस्ट जाळणे, रेल्वेचे नुकसान, पिस्तुल-बाँबचा वापर करून ब्रिटीशांमध्ये दहशत निर्माण करणे हे काम करणे १९४ मध्ये त्यांनी विरोध केला, तर आपला ब्रिटीश प्रखर विरोध केला. कायदेभंग चळवळी सोलापूरला चार तरुण हुतात्मेदें । या हौम्या आठवणी म्हणून दादांनी भेट दिली होती. दादा काही काळ भूमिगत होते. त्यांना सुमारे ३ वर्षे तुरुंगवाही भोगावा । १९४३ मध्ये दादांनी तुरुंगातून निसटण्याचा प्रयत्न केला, त्यांना खांद्याला गोळी होती, आणि त्यांना पुन्हा तुरुंगवास भोगावा. दादांच्या सुटकेसाठी सांगलीकरांनी सभा-मोर्चाचा प्रयत्न केला होता. तुमची चळवळी पत्री सरकारात वसंत दादांची भूमिका महत्त्वाची होती. क्रांतिसिंह नाना पाटील, नाना लाड, बापू लाड, नागनाथ नायकवडी, पांडू मास्तर असे क्रांतिकारी सातारा जिल्हा घुसळ काढत होते. दादा पकडले गेले. पण मिरजेच्या तुरुंग तुरुंगातून दादा तुरुंगून सटकले. तटीय उड्ड-या मारल्या. खाजगी गोळीबार केला. दादांचे साथीदार पांडू मास्तर गोळीबारात बलिष्ठ। आणि पून्हा त्यांना अटक करण्यात आली. या त्यांच्या कार्यात प्रेरणा निर्माण करणारे काम दादांनी सांगितले.
वसंतदाद महाराष्ट्राच्या उभारणीतील सर्व कार्य म्हणजे त्यांचा सहकार क्षेत्राचा विकास व विस्तार होय. त्यांनी सहकार ग्रामीण विकास, कृषी विकास आणि कृषी-उद्योग विकास साधण्याचा प्रयत्न केला. कुक्कुटपालन, दुग्धविकास या क्षेत्रांत सहकाराचा प्रसार दादांनी केला. विदर्भ, सूत गिरण्या, तेलंगण कागदपत्रे, सिमेंट गिरिचे अधिकारी, कृषी अवकारा उत्पादन आणि कृषी प्रक्रिया उद्योग वसंतदादांनी सहकारी तत्त्वावर केले. ५६- त्यांनी शेतकरी सहकारी साखरेची स्थापना केली होती. त्यामध्ये त्यांनी स्वत:हून स्वत:हून:शेतमध्ये ऊस कसा लावावा, स्वतःच प्रात्यक्षिक दिले. साखर सहकारी साखरेने साखरेसह साखरेसह उप-उत्पादनाची अधिक आग्रह धरला तसंच शिक्षण, आरोग्य, इतर व सुखसोयी या क्षेत्राचा विकास साधने निवडण्याची कल्पना त्यांनी केली. आपण आज स्वारस्य जोडून विकास केंद्र आपल्याला. दादांनी डेक्कन शुगर इन्स्टिट्यूटची स्थापना करून संवर्धनाला चालना दिली. शोध नाव आज वसंतदादा पाटील शुगर इन्स्टिट्यूट आहे. आज देश-रिमो सहकारी पतसंस्थांचे जाळे सहभागी झाले आहेत. वसंतही वसंतदादांचा मोठा वाटा आहे.
सहकार गौरव या मूलच १९६७ मध्ये त्यांना पद्मभूषण या पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. वसंतदादा १९५२ पासून लोकप्रतिनिधी होते, १९७२ मध्ये ते प्रथम, आणि नंतर मंत्री -मुख्यमंत्री असा त्यांचा प्रवास. विशेष म्हणजे १९७२ दरम्यान त्यांनी सहकार साहित्य १९७२. या डॉक्टर दादांनी सहकार क्षेत्राची भरणी आणि विस्तार केला तो १९५२ ते १९७२ लक्षात ठेवा. विशेष म्हणजे सत्ता विकास स्थान नसताना त्यांनी सहकाराचा-प्रसार-हा प्रचार केला.
आदर्श गुणसंचित साधनेपासून विविध अनुभव, स्मरण संघटन, नेतृत्वगुणकौशल्य, मन-आनन शक्ती, निर्णयक्षमता, समाज आणि ग्रामीण समाजाची योग्यता, पूर्ण- विजये यांच्या आधारे वसंतदादांनी महाराष्ट्राचा विकास केला. १९९९ मध्ये प्लेगच्या साथीत दादांचा आई-व्हिडिओचा एकाच अस्तित्वात होता. त्याभागात एक वर्षाचा भाग्या दादांचा भाग, त्यांचा आज केला होता. या दादा जास्त शिकू शकले नाहीत. पण फक्त त्यांनीच केलेल्या विकास-कार्याची फळे आज महाराष्ट्र चाख आहे. समस्यां मूळ फारच न शकलेला, पण त्यांचे सर्वांत शहाणा नेता या समर्पक शब्दांत वर्णन केले जाते.
🏭 वसंतदादा पाटील यांच्या नावाची संस्था
वसंतदादा पाटील साखर कारखाना
वसंतदादा पाटील इन्स्टिट्यूट (आधीचे नाव डेक्कन शुगर इन्स्टिट्यूट), वाकडेवाडी (पुणे)
डॉ. वसंतदादा पाटील माध्यमिक विद्यानिकेतन, शुक्रवार पेठ (पुणे)
पद्मभूषण डॉ वसंतदादा पाटील ऒफ आर्किटेक्चर, पिरंगूट (पुणे)
वसंतदादा पाटील इंजिनियरिंग कॉलेज, सायन (मुंबई)
वसंतदा पाटील इंजिनियरिंग कॉलेज, बुधगाव (सांगली)
वसंतदा पाटील कॉलेज व ज्युनियर, रहिमतपूर कॉलेज
वसंतदादा पाटील भूसंपादन करा
महाराष्ट्र राज्य सहकारी साखर कारखाना संघाचे अध्यक्ष (१९६५)
राष्ट्रीय सहकारी संस्था अध्यक्ष महासंधाचे संचालक व (१९७०-७२)
साखर निर्यात मंडळाचे अध्यक्ष (१९७०-७१) होते.
राज्य राष्ट्र सहकारी बँक, राष्ट्रीय मजदूर संघ आदि संस्थांचेही ते कैक वर्षे अध्यक्ष होते माहे
प्रांताधिकारी अध्यक्ष म्हणून त्यांची (१९६७).
शस्त्रक्रिया विभाजन १९६६. त्याच दिवशी डिसेंबरमध्ये मुंबई डॉक्टर सामने. त्यांनी स्वागताध्यक्ष म्हणून काम केले.
१९७१ मध्ये समाविष्ट लुइझि ॲना येथे भरलेल्या चौदाव्याच्या बातम्यांचे मत भारतीय शिष्टाचार म्हणून हजर परिवार. तीन मोर्चा त्यांनी प्रवास केला होता.
दादा शिक्षणाधिकारी शकले नाहीत. पण त्यांचा आवाका एवढा आत्मविश्वासाचा अनुभव आणि सामाजिक शहाणपणाच्या जोरावर ते कुलपतींचे कुलपती. खेड्यापाड्यातील रुग्णांना आरोग्य सुविधा मिळत नाही, अभियांत्रिकी शिक्षण घेतले नाही. कारण मुंबई-उपु वाहनी सगळया जागा अडवल्या हे दादा पाहत होते. कर्मवीर भाऊराव पाटील यांनी उभारली रयत शिक्षणाची दादा पाहत होते. यशवंतरावच 'रयत'चे अध्यक्ष होते. शिक्षण खेड्यापाड्यात सामान्यांचे पालन करू नये? हा विचार दादांनी केला. जोडेच ग्रामीण भागातले, अभियांत्रिक सांगे उभी राहिली.
लहान मुले. डॉक्टर, इंजिनीअर, दादांचे निर्णय आज तीन पिढ्या ग्रामीण उच्च शिक्षणात आहेत. या संस्था मोडीत काढण्याचा कार्यक्रम सध्या सुरू आहे. पण, दादांच्या कामाला कमीपणा येत नाही. दादांना सामाजिक जाण विलक्षण होती. समुदायच दादांनी हा निर्णय. हे दादांच्या नोंदी शिक्षणशास्त्र यांच काम. दादांचे उत्पादन शेतीमधले. शेतकरी ढिगभर कृषी विद्यापीठे आहेत. पण त्या कृषी विद्यापीठाची प्राथमिक पुस्तके एका तागडीत आणि दादांचे एक वाक्य- 'पाणी अडवा, पाणी जिरवा'. दुस-या ताकडीत टाकले तर दादांची तागडी भारी होईल.
पाणी अडवण्याचा हा दादांचा मंत्र शेतीसाठी सर्वोत्तम मंत्र आहे. स्वत:च्या अनेकांना 'पाणी अडवा, पाणी जिरवा' याचं पण महत्त्व कळलं नाही. पाणीविण्या 'याला आवा आणि त्याची जिरवा'चा कार्यक्रम पकडा मोठया मोठा. त्याचे परिणाम भोगते. दादांचा तिसरा मूल्याचा निर्णय म्हणजे अनुशेष. एक अशी तीव्र भावना होती की, पश्चिम महाराष्ट्र गेला. विदर्भ-मराठवाडा मागे, का मागे उत्तर? सुंदर सुपीक काळी जमीन असून, ढीगभर होत आहे, विदर्भात सहकारी सूत गिरणी का उभी राहत नाही? चाल, सोलापूर इथे कापसाचे बोंड नसताना सूत गिरणी का चालते? कोणीही विचार तयार नाही. अंतिम दादांनी हिंमत करून निर्णय घेतला आणि विदर्भ, मराठीवाडा, पश्चिम) महाराष्ट्र, कोकण अशा सर्व?विभागांचा अनुशेष नेमका किती? याचा शोध?घेण्यासाठी डॉ. वि. म. दांडे यांच्या अध्यक्षते खाली सत्यशोधन नेमली. आजच्या राज्यपालांना विकासकामांच्या पैसे वाटपाचा अधिकार प्राप्त झाला आहे.
कोणीही दादंकरता माणूस नाही. पुन्हा फाफटपसारा नाही. दादांनंतर एकदा विषय आला की, 'अ' जिल्हा प्रश्नातला कर्मला' जिल्हा बदली येत नाही. का देता येत नाही? तर, सरकारचे नियम असे आहे. दादां नंतर हा विषय आला. ती महिलासैनिकांची मुले होती. ती उतरूनही जिल्हात तिला बदली होती. कारण लग्नात मुलाशी ठरले होते. दादांनी संदेश दिला. सचिवाने सांगितले, 'अशी बदली येत नाही.'
दादा म्हणाले, 'का येत नाही,' सचिव म्हणाले, 'सरकारचा नियम आहे.' दादा म्हणाले, 'सरकार म्हणजे कोण, मुख्यमंत्री नाही का? आणि मग दादितले या प्रश्नांनी तुम्हाला जिल्हा बदली देता येईल. त्या बालिकेला बदलाची नियुक्ती. दादांच्या छोटया निर्णयाचा लाभ उठवला आहे.
दादा सहाआवेतले. १९५२, १९५७, १९६२, १९७२ आणि १९७७. जल १९८०. चार तुझे मुख्यमंत्री. १९५२ ते १९७२ असे २० सर्व दादा आमदारका आणि विधान बसत शेवटच्या बावरत होते. १९६७ ते १९६७ ते पाच वर्षे महाराष्ट्र प्रदेशाध्यक्ष होते. २० वर्षे?आमदार एकदा 'मला मंत्री करा' असे दादा म्हणाले. (आजची महिला निवडून लोकांची २० दिवस शांतता बसत नाही.) दादांचा विशेष असा की, १९७२ या प्रांताचे अध्यक्ष होते.
आमभर दादांची सेवा यशवंत हाप्पे यांनी केली. यशवंत हे दादांचे सेवक होते. मुख्यमंत्री गेल्यावर यशवंताला दादांनी मला शोध लावली होती. पण, यशवंत म्हणाले, 'दादा, मी तुम्हाला खाली उतरवणार नाही..'वंत दादांना कधीच गेलं नाही. तो शेवटपर्यंत दादांसाठी जगाला.
🇮🇳 जयहिंद 🇮🇳
🙏 विनम्र अभिवादन🙏 ♾♾
संकलनपर माहिती
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा