वीर बाल दिवस Veer Baal Diwas

वीर बाल दिवस


दरवर्षी 26 डिसेंबर रोजी 10 वे गुरु गोविंद सिंग जी यांचे साहिबजादे बाबा फतेह सिंग आणि जोरावर सिंग यांच्या हौतात्म्याचे स्मरण करण्यासाठी वीर बाल दिवस साजरा केला जातो.

9 जानेवारी 2022 रोजी, श्री गुरु गोविंद सिंग जी यांच्या प्रकाश परबच्या दिवशी, मा. श्री गुरु गोविंद सिंग यांचे पुत्र - साहिबजादास बाबा जोरावर सिंग जी आणि बाबा फतेह सिंग जी यांच्या हौतात्म्यासाठी २६ डिसेंबर हा दिवस 'वीर बाल दिवस' म्हणून साजरा केला जाईल, अशी घोषणा पंतप्रधानांनी केली होती.

गुरु गोविंद सिंग साहिब जी, साहिबजादा बाबा जोरावर सिंग जी आणि साहिबजादा बाबा फतेह सिंग जी यांच्या धाकट्या पुत्रांचा जन्म आनंदपूर साहिब येथे झाला.

7 डिसेंबर 1705 रोजी सकाळी, चमकौरच्या भयंकर युद्धाच्या दिवशी, बाबा जोरावर सिंग जी, बाबा फतेह सिंग आणि त्यांच्या आजी यांना मोरिंदा येथील अधिकारी जानी खान आणि मणि खान रंगार यांनी ताब्यात घेतले. दुसऱ्या दिवशी त्यांची रवानगी सरहिंदला करण्यात आली जिथे त्यांना किल्ल्याच्या कोल्ड टॉवर (ठांडा बुर्ज) येथे पाठवण्यात आले. ९ डिसेंबर १७०५ रोजी बाबा जोरावर सिंग आणि बाबा फतेह सिंग यांना फौजदार नवाब वजीर खान यांच्यासमोर हजर करण्यात आले. त्यानंतर त्याने त्यांना जीवे मारण्याची धमकी दिली, परंतु ते धीर सोडले. अखेर फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली.

11 डिसेंबर 1705 रोजी त्यांना भिंतीत जिवंत सीलबंद करण्याचा आदेश देण्यात आला. त्यांच्या कोमल शरीराभोवती दगडी बांधकाम छातीच्या उंचावर पोहोचल्याने ते चुरगळले. साहिबजादांना रात्रीसाठी पुन्हा कोल्ड टॉवरवर पाठवण्यात आले. दुसऱ्या दिवशी 12 डिसेंबर 1705 रोजी बाबा जोरावर सिंग आणि बाबा फतेह सिंग यांना जिवंत भिंतीत बंद करून शहीद करण्यात आले.

सरहिंदच्या जुन्या शहराजवळ असलेल्या फतेहगढ साहिबचे नाव घेतल्यापासून, या भयंकर घटनांचे ठिकाण आता चार शीख देवस्थानांनी चिन्हांकित केले आहे. येथे दरवर्षी २५ ते २८ डिसेंबर या कालावधीत शहीदांच्या स्मरणार्थ धार्मिक मेळा भरतो.

“वीर बाल दिवस” हा भारत सरकारने प्राचीन इतिहासातील बालवीरांच्या त्यागाचा सन्मान करण्यासाठी सुरू केला आहे. या दिवशी आपण त्या बालवीरांच्या पराक्रमांना वंदन करतो ज्यांनी देश, धर्म आणि सत्यासाठी आपले जीवन समर्पित केले. विशेषतः गुरु गोबिंद सिंग यांच्या चार सुपुत्रांचे बलिदान यासाठी अत्यंत स्मरणीय आहे.

वीर बाल दिवस हा आपल्या संस्कृतीचा एक अभिन्न भाग आहे. बालवीरांची कहाणी केवळ इतिहास नाही, ती एक प्रेरणादायक शक्ती आहे जी प्रत्येक पिढीसाठी मार्गदर्शक ठरते. या दिवशी आपण सर्वांनी त्यांना वंदन करून त्यांच्या आदर्शांचे पालन करण्याचा संकल्प केला पाहिजे.

जशी मोत्यांची माळ सुंदर दिसते तशीच आपल्या देशाच्या इतिहासातील ही वीर कहाणी आपले भविष्य उज्ज्वल करते. चला, आपणही वीर बाल दिवसाच्या निमित्ताने आपल्या हृदयात देशप्रेम आणि स्वाभिमान जागवूया.

गुरु गोबिंद सिंग यांचे चार सुपुत्र – अजीत सिंग, जुझार सिंग, जोरावर सिंग, आणि फतेह सिंग यांनी आपल्या धर्म आणि राष्ट्राच्या रक्षणासाठी आपले जीवन दिले. त्यांच्या बलिदानाची कहाणी आजही प्रत्येक भारतीयाच्या हृदयात जिवंत आहे.

वीर बाल दिवसानिमित्त, साहिबजादांच्या अनुकरणीय धैर्याची कहाणी नागरिकांना, विशेषत: लहान मुलांना माहिती देण्यासाठी आणि शिक्षित करण्यासाठी सरकार देशभरात सहभागी कार्यक्रमांचे आयोजन करत आहे. देशभरातील शाळा आणि बालसंगोपन संस्थांमध्ये साहिबजादांची जीवनकथा आणि त्यागाची माहिती देणारे डिजिटल प्रदर्शन प्रदर्शित केले जाईल. 'वीर बाल दिवस' या चित्रपटावरही देशभरात प्रदर्शित होणार आहे. तसेच, विविध सरकारी पोर्टलद्वारे आयोजित केलेल्या परस्पर प्रश्नमंजुषासारख्या विविध ऑनलाइन स्पर्धा असतील.

वीर बाल दिवस साजरा करण्यासाठी घ्यावयाचे उपक्रम

१. वयोगटानुसार स्पर्धाः

मूलभूत टप्पा (६-८ वर्षे) आणि प्राथमिक टप्पा (८-११ वर्षे):

चित्रकला, निबंध लेखन आणि कथाकथन विषयः

माझे भारतासाठी स्वप्न
मला काय आनंदित करते


मध्यम टप्पा (११-१४ वर्षे) आ (१४-१८ वर्षे): मिक टप्पा

निबंध, कविता, वादविवाद आणि डिजिटल सादरीकरण

विषयःराष्ट्र निर्माणात मुलांची भूमिका
विकसित भारतासाठी माझा दृष्टिकोन

२. पीएमआरबीपी पुरस्कार प्राप्तकर्त्यांचा संपर्कः शालेय परिपाठामध्ये किंवा विशेष सत्रांमध्ये प्रधानमंत्री राष्ट्रीय बाल पुरस्कार (पीएमआरबीपी) प्राप्तकर्त्यांच्या प्रेरणादायी कथा सादर करणे.

३. ऑनलाइन स्पर्धाः MyGov /MyBharat या पोर्टलवर कथाकथन, सर्जनशील लेखन, पोस्टर बनवणे आणि प्रश्नमंजुषा या स्पर्धांमध्ये सहभाग घेणे.

त्यानुसार, २६ डिसेंबर हा दिवस 'वीर बाल दिवस म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा करणे तसेच सदर कार्यक्रमाच्या अनुषंगाने विविध कार्यक्रम शालेय स्तरावर आयोजित करण्यासाठी सर्व संबंधितांना आवश्यक निर्देश देण्यात यावे. सदर कार्यक्रमाचे आयोजन केल्यानंतर शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभाग, भारत सरकार यांनी दिलेल्या ट्रॅकरमध्ये त्याचा अहवाल भरण्यात यावा.

वाहे गुरू का खालसा। वाहे गुरू की फतेह।

#वीर बाल दिवस - 26 डिसेंबर
26 डिसेंबर - वीर बाल दिवस
26 December - Veer Bal Divas
Veer Bal Divas Veer Bal Din
#26 December - Veer Bal Din
veer bal diwas nibandh in marathi
वीर बाल दिवस निबंध मराठी
वीर बाल दिवस मराठी माहिती
veer bal diwas information in marathi
वीर बाल दिवस मराठी
veer bal diwas marathi
वीर बाल दिवस 26 डिसेंबर
26 डिसेंबर वीर बाल दिवस

परख राष्ट्रीय सर्वेक्षण २०२४ PARAKH

परख राष्ट्रीय सर्वेक्षण २०२४ भारताच्या शिक्षण व्यवस्थेचे भविष्य घडवणे

नॅशनल अचिव्हमेंट सर्व्हे (NAS) द्वारे रचलेल्या पायावर आधारित, PARAKH राष्ट्रीय सर्वेक्षण 2024 

👉👉👉👉 PARAKH Rashtriya Sarvekshan

2024

PDF Assessment Framework

👇👇👇👇 

माहिती व इयत्ता नुसार नमुना प्रश्नपत्रिका (PDF)

परख राष्ट्रीय सर्वेक्षण मराठी वेबसाईट

      त्यासाठी पूर्वतयारीचा भाग म्हणून इयत्ता ३री,६वी व ९वी साठी विषय निहाय क्षमताधारित प्रश्नपेढी राज्य शैक्षणिक संशोधन  व प्रशिक्षण परिषद, महाराष्ट्र, पुणे यांचे  www.maa.ac.in वेबसाईटवर देण्यात आलेली आहे.

सदर प्रश्नपेढी पाहण्यासाठी पुढील लिंक वर जावे

👇

Sample Question paper

NAS - OLD नमुना प्रश्नपत्रिका

पद्मभूषण उषा मेहता Usha Mehta

पद्मभूषण उषा मेहता 

(चलेजाव आंदोलनात ब्रिटिशांना चकवून रेडिओ चालवणारी अवघी २२ वर्षांची स्वातंत्र्यसैनिक!!)

 जन्म : २५ मार्च १९२० 

मृत्यू : ११ आॕगष्ट २०००

आपल्या स्वातंत्र्यलढ्याचा इतिहास फार दैदिप्यमान आहे. भारत देशाला ब्रिटिशांच्या तावडीतून मुक्त करण्यासाठी अनेक थोर स्वातंत्र्यसैनिकांनी अपरंपार कष्ट भोगले, शिक्षा सहन केल्या, प्रसंगी प्राणाची आहुतीसुद्धा दिली, तेव्हा कुठे आपल्याला स्वातंत्र्याचा सूर्य पाहता आला.

ब्रिटिशांविरुद्ध लढणे हे सोपे काम नव्हते. आपण पाठ्यपुस्तकातून आणि इतर अवांतर वाचनातून विविध मार्गांनी सत्तेविरुद्ध कसा लढा दिला गेला याची वर्णने वाचली असतील. कुणी हिंसेच्या मार्गाने गेले तर कुणी अहिंसेच्या… मार्ग वेगळे असले तरी उद्दिष्ट एकच होते- ते म्हणजे स्वातंत्र्य! पण मंडळी, काही जणांनी अत्यंत वेगळ्या मार्गाने ब्रिटिशांना सळो की पळो करून सोडले होते. हे फार कमी लोकांना ठाऊक आहे. आज आपण अशाच एका निडर आणि धाडसी महिलेची आगळी वेगळी कहाणी जाणून घेणार आहोत.

तो दिवस होता २७ ऑगस्ट १९४२. त्या दिवशी रेडिओ मधून अचानक एक आवाज आला आणि सर्वांचे कान टवकारले गेले. . धिस इज काँग्रेस रेडिओ कॉलिंग ऑन वेव्हलेंग्थ 42.34 मीटर्स फ्रॉम समव्हेअर इन इंडिया.”

हा आवाज कानी पडताच भारतीय मंडळी खुश झाली, तर ब्रिटिश लोक हादरून गेले! असं काय त्यात विशेष होतं ज्याने इतकी खळबळ माजावी? तर ते दिवस होते ‘चले जाव’ चळवळीचे! भारतीयांची स्वातंत्र्याची मागणी जोर पकडत होती. त्यामुळे ब्रिटिशांनी टोकाची दडपशाही सुरू केली होती. दिसेल त्या नेत्याची धरपकड होऊन त्यांना अटक केली जात होती. सर्व महत्वाचे नेते तुरुंगात बंद होते आणि बरेचसे नेते भूमिगत होऊन कार्य करत होते. या अशा निर्णायकी परिस्थितीत आकाशवाणीवर कुणी भारतीय स्वतःचे केंद्र सुरू करून लोकांना आवाहन करत असेल तर चर्चा तर होणारच!

आजच्या काळात असंख्य रेडिओ चॅनेल्स आणि त्यावर रात्रंदिवस बडबड करणारे आर.जे. आपल्या अंगवळणी पडले आहेत. मात्र त्या काळाची कल्पना करून बघा… दडपशाहीच्या वातावरणात एवढे मोठे धाडस करण्याची हिंमत कुणाची झाली? जो तो चर्चा करू लागला. मंडळी तो आवाज होता उषा मेहता या मुलीचा! आणि हे धाडस करण्यात पुढाकार सुद्धा तिनेच घेतला होता. कोण होती ही उषा मेहता? उषा मेहतांचा जन्म गुजरात मध्ये १९२० साली झाला. अगदी लहान वयात तिची आणि महात्मा गांधींची भेट झाली. गांधीजींच्या विचाराने लहानगी उषा प्रभावित झाली. अवघ्या आठव्या वर्षी रस्त्यावर उतरून तिने ‘सायमन गो बॅक’ च्या घोषणा दिल्या होत्या. नंतर तिचे वडील कुटुंबाला घेऊन मुंबईला स्थायिक झाले. १९३९ मध्ये उषाने फिलॉसॉफी पदवी प्राप्त केली खरी, पण तिचे मन शिक्षणापेक्षा स्वातंत्र्य चळवळीकडे जास्त ओढले जात होते.

९ ऑगस्ट १९४२ रोजी पूर्ण स्वातंत्र्य ही मागणी करून काँग्रेसने ब्रिटिशांविरोधात चले जाव चळवळ सुरू करण्याची घोषणा केली आणि त्याच वेळी उषाने ठरवलं की आता बस्स! आता शिक्षण सोडून चळवळीत सहभाग घेण्याची वेळ आली आहे! आणि इथेच ‘काँग्रेस रेडिओ’ ची कल्पना जन्माला आली. एके दिवशी तिने पालकांना सांगून घर सोडले आणि दुसऱ्याच दिवशी तिचा आवाज रेडिओवर ब्रॉडकास्ट झाला. एका अर्थाने उषाला भारताची पहिली आर.जे. म्हणायला हरकत नाही. मुळात रेडिओ स्टेशन चालवणे म्हणजे अत्यंत कठीण काम. या स्टेशनचा सेटअप करण्यात मदत झाली ती नानक मोटवानी यांची. नानक हे शिकागो रेडिओचे मालक होते. स्टेशनची सामुग्री आणि तंत्रज्ञ त्यांनीच उपलब्ध करून दिले. या कामात उषाचे सहकारी होते विठ्ठलभाई झवेरी, चंद्रकांत झवेरी आणि बाबूभाई ठक्कर. रेडिओ स्टेशनची सुरुवात तर झालीच होती. पण याचे मुख्य कार्य होते ते नेत्यांची भाषणे आणि संदेश लोकांपर्यंत पोहोचवणे.

त्या वेळी ब्रिटिशांनी बातम्यांवर सेन्सॉरशिप लादली होती. लोकांपर्यंत बातम्या पोहोचत नसत. ही पोकळी भरून काढण्याचे काम काँग्रेस रेडिओने केलेच, पण त्यापेक्षा महत्वाचे काम म्हणजे लोकांच्या मरगळलेल्या मनात नवचैतन्य फुंकण्याचे केले होते. या स्टेशनमुळे लोकांच्या आशा पुन्हा पल्लवित झाल्या आणि परत एकदा लोक चळवळीत नव्या उत्साहाने सक्रिय झाले. काँग्रेस रेडिओवर डॉ. राम मनोहर लोहिया, अच्युतराव पटवर्धन, पुरुषोत्तम त्रिकमदास यासारख्या दिग्गज नेत्यांची भाषणे सुरू असायची. त्यासोबतच गांधीजींनी देशाला दिलेले संदेश आणि देशभक्तीपर गीते लावली जायची. आता हे सगळं सुरू असताना ब्रिटिश अधिकारी गप्प बसतील काय? त्यांनी हे भूमिगत स्टेशन शोधायचा चंग बांधला. स्टेशन कुठे आहे हे शोधायचा हरतऱ्हेने प्रयत्न केला. अर्थात उषा मेहता आणि सहकाऱ्यांना याची कल्पना होतीच. त्यांनी यावर एक अफाट नामी शक्कल लढवली होती. त्यांनी स्टेशन एका जागी ठेवलेच नाही! कुठलेही प्रसारण झाले की स्टेशन नवीन जागी हलवले जायचे. या स्टेशनने अनेक जागा बदलून प्रसारण सुरूच ठेवले होते. या कामी मुंबईच्या देशभक्त व्यापाऱ्यांची त्यांना मदत झाली. पहिले प्रसारण चौपाटीच्या जवळ असणाऱ्या एका इमारतीमधून केले गेले. नंतर रतन महाल वाळकेश्वर रोड येथे नेले गेले. त्यानंतर अजित व्हिला लॅबरनम रोड, लक्ष्मी भुवन सँडहर्स्ट रोड, पारेख वाडी बिल्डिंग गिरगाव अशा अनेक जागांवरून त्यांनी प्रसारण सुरूच ठेवले. जवळपास तीन महिने, म्हणजे एकूण ८८ दिवस हे स्टेशन आपले काम चोख बजावत होते. शेवटी एका तंत्रज्ञाने दगाफटका केला आणि स्टेशन पोलिसांच्या ताब्यात सापडले. उषा मेहता आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना अटक झाली. पण तोपर्यंत या काँग्रेस रेडिओने त्याचे काम व्यवस्थित पार पाडले होते. उषा मेहता ४ वर्ष तुरुंगात होत्या. नंतर त्या सुटल्या. त्यांचे निधन ११ ऑगस्ट २००० रोजी झाले. कुठल्याही स्वार्थाशिवाय फक्त देशाच्या प्रेमापोटी इतकी मोठी जोखीम उचलणे हे अत्यंत वंदनीय काम आहे. समोर धोका दिसत असतानाही नेटाने आणि जिद्दीने यासारख्या माणसांनी कार्य केले म्हणून आज आपण स्वातंत्र्यात सुखाने जगू शकतो. आज उषा मेहता आपल्यात नसल्या तरी त्यांच्या काँग्रेस रेडिओ 42.34 मीटर्सचे तरंग वातावरणात कायम असतील. ते आपल्याला ऐकू येत नसतील तरी आपण त्यांचे स्मरण ठेवले पाहिजे इतकंच!
लेखक : अनुप कुलकर्णी
🇮🇳 जयहिंद🇮🇳
🙏🌹 *विनम्र अभिवादन* 🌹

शिक्षण सप्ताह लिंक Shiksha Saptah Media Submission link

शिक्षण सप्ताह अंतर्गत 

फोटो अपलोड लिंक दिवस नुसार 

Day-wise Shiksha Saptah media submission

https://shikshasaptah.com/shiksha-saptah/media-submission

उपक्रम नुसार किमान 5 फोटो आवश्यकता आहे 

‌

जागतिक मेंदू दिन World Brain Day

World Brain Day
जागतिक मेंदू दिन : महत्त्व, इतिहास आणि मेंदू निरोगी ठेवण्याचे मार्ग मेंदूचे हे महत्त्व लक्षात घेऊन दरवर्षी 22 जुलै रोजी जागतिक मेंदू दिन साजरा केला जातो. हा वार्षिक कार्यक्रम, ज्यामध्ये सर्व वयोगटातील, वंश आणि लिंगांच्या लोकांचा समावेश आहे, मेंदूचे विकार असलेल्यांसाठी समानता वाढविण्यासाठी मेंदूच्या आरोग्य शिक्षणावर लक्ष केंद्रित केले आहे.

वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ न्यूरोलॉजी 22 जुलै रोजी मेंदूच्या आरोग्याच्या मूल्याविषयी जागरूकता निर्माण करण्यासाठी जागतिक मेंदू दिन पाळते. मेंदूची जटिलता आपल्या संवेदना, भावना, वर्तन आणि बाह्य जगाची धारणा नियंत्रित करते. हा वार्षिक कार्यक्रम, ज्यामध्ये सर्व वयोगटातील, वंश आणि लिंगांच्या लोकांचा समावेश आहे, मेंदूचे विकार असलेल्यांसाठी समानता वाढविण्यासाठी मेंदूच्या आरोग्य शिक्षणावर लक्ष केंद्रित केले आहे. 2024 मधील जागतिक मेंदू दिन हा मेंदूचे आजार असलेल्या लोकांसाठी सुलभता वाढविण्यासाठी आणि समानतेतील अंतर कमी करण्यासाठी जगभरात जागरूकता वाढवण्यावर केंद्रीत असेल.

जागतिक मेंदू दिन : महत्त्व

जागतिक मेंदू दिनाचे उद्दिष्ट जगभरातील मेंदूच्या विकारांना प्रतिबंध करणे, उपचार करणे आणि बरे करणे हे आहे. या दिवसात मेंदूच्या विकारांबद्दल जागरूकता वाढवून त्रास कमी करण्याचा प्रयत्न केला जातो. 2024 मधील जागतिक मेंदू दिन हा जागतिक स्तरावर अपंग लोकांसाठी समानता प्राप्त करण्याची एक महत्त्वाची संधी आहे. वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ न्यूरोलॉजी (WFN) द्वारे जागतिक मेंदू दिन प्रथम जागतिक स्तरावर साजरा करण्यात आला. न्यूरोलॉजिकल आजारांमुळे मोठ्या प्रमाणात अपंगत्व येते आणि त्यांच्या विकासाच्या आणि विशिष्ट वैशिष्ट्यांच्या आधारावर त्यांना उलट करता येणारे किंवा कायमस्वरूपी म्हणून वर्गीकृत केले जाते. मेंदूच्या आरोग्याची कल्पना अजूनही WFN द्वारे चालविली जात आहे.

जागतिक मेंदू दिन : इतिहास

वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ न्यूरोलॉजी (WFN) ने न्यूरोलॉजी आणि मेंदूच्या आरोग्याविषयी जागरुकता वाढवण्यासाठी जागतिक मेंदू दिन तयार केला. 22 जुलै 1957 रोजी बेल्जियममध्ये स्थापन झालेल्या WFN द्वारे 22 जुलै हा जागतिक मेंदू दिन म्हणून घोषित करण्यात आला. सार्वजनिक जागरुकता आणि वकिल समितीचा प्रस्ताव, जो 22 सप्टेंबर 2013, वर्ल्ड काँग्रेस ऑफ न्यूरोलॉजी (WCN) परिषदेच्या दरम्यान तयार करण्यात आला होता. प्रतिनिधी परिषद, जिथे ही संकल्पना प्रथम आली. त्याला भरघोस पाठिंबा मिळाल्याने विश्वस्त मंडळाने फेब्रुवारी 2014 मध्ये यास मान्यता दिली. तेव्हापासून, संपूर्ण जगभरात मेंदूच्या आरोग्यासाठी जागरूकता आणि समर्थनास प्रोत्साहन देण्यासाठी दरवर्षी 22 जुलै हा दिवस जागतिक मेंदू दिन म्हणून समर्पित केला जातो.

जागतिक मेंदू दिन : तुमचा मेंदू निरोगी ठेवण्याचे 5 मार्ग

शारीरिक हालचालींमध्ये व्यस्त रहा: दररोज 30 मिनिटे शारीरिक हालचाली करा. हृदय गती वाढल्याने मेंदूच्या पेशींमध्ये नवीन कनेक्शन तयार होण्यास उत्तेजन मिळते.

हृदयासाठी निरोगी आहार घ्या: एवोकॅडो, मासे, एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑईल, बदाम, अक्रोड आणि इतर नट्स यांसारख्या निरोगी चरबीयुक्त पदार्थांचे सेवन केल्याने संज्ञानात्मक नुकसान टाळण्यास आणि मेंदूचे कार्य टिकवून ठेवण्यास मदत होईल.

पुरेशी झोप घ्या: प्रौढांना रात्री सात ते नऊ तासांची झोप लागते. अपुऱ्या झोपेचा तुमच्या भावना, ऊर्जा, स्मरणशक्ती आणि सामान्य आरोग्यावर परिणाम होतो.

मानसिक उत्तेजना: जेव्हा निरोगी मेंदू राखण्यासाठी येतो, तेव्हा कोणताही आदर्श प्रकारचा व्यायाम नाही. तुम्हाला बॉक्सच्या बाहेर पाहण्याची आणि नवीन कल्पना आणण्याची आवश्यकता आहे. स्वयंपाक करणे किंवा एखादे वाद्य वाजवणे यासारखा नवीन छंद किंवा प्रतिभा निवडा.

समाजीकरण: सोशल नेटवर्क राखणे मेंदूच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे. तुम्ही तुमच्या मित्रांसोबत दुपारच्या जेवणासाठी बाहेर जाऊन, स्वयंसेवा करून, फिटनेस क्लाससाठी साइन अप करून किंवा सुट्ट्या घेऊन तुमचे सामाजिक जीवन टिकवून ठेवू शकता.

वर्ल्ड ब्रेन डे चे महत्त्व आणि थीम

दरवर्षी एका विशेष थीमवर हा दिवस साजरा केला जातो. Move Together to End Parkinson’s Disease ही यंदाची थीम आहे. रिपोर्ट्सनुसार, मीडिया, सोशल मीडिया माध्यमे, स्थानिक क्षेत्रं, राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय बैठकांतून जागरुकता पसरवणे हा वर्ल्ड ब्रेन डे साजरा करण्यामागील उद्देश आहे.

आंनददायी शनिवार कृतीपुस्तिका Happy Saturday Workbook

आंनददायी शनिवार कृतीपुस्तिका

१ ली ते ८ वी मराठी माध्यम 

STD 1 to 8 Marathi school 

👇👇

Click here

फ्लीप बूक 

👇👇

Click here

जागतिक मल्लखांब दिन World Mallakhamb Day

१५ जून जागतिक मल्लखांब दिन World Mallakhamb Day
जागतिक मल्लखांब दिवस. कमीतकमी वेळात शरीराच्या प्रत्येक भागाला जास्तीत जास्त व्यायाम देणारा जगातील एकमेव क्रीडा प्रकार असे ‘मल्लखांब’ खेळाचे वर्णन केले जाते. मल्लखांब हा अस्सल मराठमोळा व्यायाम व क्रीडाप्रकार आहे.
मल्लखांब खेळाचा इतिहास अतिशय प्राचीन आहे असे मानले जाते. परंतु लिखित स्वरूपात हा फारसा आढळत नाही. रामायणकाळात हनुमंतानी मल्लखांबाचा शोध लावला असे सांगितले जाते. सोमेश्वर चालुक्याने सन ११३५ मध्ये लिहिलेल्या ‘मानसोल्लास’ या ग्रंथात मल्लखांब खेळाचे वर्णन आढळते. गुराखी समाजात मलखांबाचे महत्त्व मोठे आहे.
मल्लखांब हा खेळ १६ व्या आणि १७ व्या शतकात भारतात अधिकाधिक लोकप्रिय झाला. हे विशेषतः मराठा योद्ध्यांमध्ये लोकप्रिय होते, ज्यांनी त्याचा उपयोग युद्धासाठी प्रशिक्षणासाठी केला. १८ व्या शतकात मल्लखांब खेळाची ओळख ब्रिटीशांनी युरोपात केली. इंग्लंड आणि इतर युरोपीय देशांमध्ये तो पटकन लोकप्रिय खेळ बनला. शिवाय, लक्ष्मीबाई, झाशीची राणी, तांत्या टोपे आणि नाना साहेब यांसारख्या प्रख्यात ऐतिहासिक व्यक्तींनी मल्लखांबाचा सराव केला हे सिद्ध करणारे नोंदी आहेत.
मल्लखांब या खेळाचा उदय दुसऱ्या बाजीराव पेशव्यांच्या काळात झाला. पेशव्यांच्या दरबारातल्या बाळंभट दादा देवधर यांनी कुस्तीला पूरक व्यायाम प्रकार म्हणून मल्लखांबाची मुहूर्तमेढ रोवली होती. मल्लखांबाचा तोच खेळ आज जगातल्या अनेक शहरा मध्ये पोचला आहे. मराठी मातीत जन्माला आलेला अस्सल मराठमोळा खेळ अशी ओळख लाभलेल्या मल्लखांबाच्या प्रसारासाठी महाराष्ट्र हौशी मल्लखांब संघटनेची स्थापना १५ जून १९८१ रोजी झाली. त्याच प्रमाणे, बडोदा येथील दत्तात्रेय करंदीकर यांच्या व्यायामकोशाचा तिसरा खंड १९३२ मध्ये प्रकाशित झाला. व्यायाम ज्ञानकोश खंड क्र ३ (मल्लखांब) यात दिलेल्या माहिती नुसार, मल्लखांबाचे आद्यगुरू बाळंभट दादा देवधर यांना श्री हनुमानाने ही विद्या शिकवण्यासाठी दिलेल्या दृष्टांताची तारीख सुद्धा पंचांगाशी जुळवल्या नंतर १५ जूनच्या आसपासचीच येते. त्यामुळे १५ जून या तारखेचे औचित्य साधून, संघटनेने २०१७ पासून १५ जून हा दिवस 'मल्लखांब दिन' म्हणून साजरा करायचे ठरवले. मल्लखांबाचा प्रचार, प्रसार यासाठी कार्यक्रम आयोजित करणे, जुन्या खेळाडूंना या खेळामध्ये परत बोलावणे, जेणेकरून मल्लखांबाचे कार्यकर्ते आणि मार्गदर्शक परत एकत्र येऊन मल्लखांबाची प्रगती अजूनही जोरात होईल, असे प्रयत्न आहेत.

मल्लखांबामुळे अनेक शारिरीक फायदे होतात. मल्लखांबाला तेल लावले असल्याने शरीराचे सतत घर्षण त्या खांबाला होते आणि उत्तमरित्या आपल्या शरीराला तेलाची मालीष होते. यकृत, प्लिहा, तसच अंतरिंद्रियही कार्यक्षम राहातात. उलट-सुलट वेगवान हालचाली झाल्यामुळे श्वसनसंस्था, पचनसंस्था, रक्ताभिसरण, या शरीरातल्या व्यवस्था कार्यक्षम राहातात तसेच अतिरीक्त वाढलेली चरबी, सुटलेले पोट, मेद, कमी होते.

आपल्या हातापायांचे पंजे, मांडया, पोटऱ्या, दंड, खांदे, यांच्या आतल्या संस्था फार कार्यक्षम होतात तसेच पोटाचे स्नायु, बरगडया, पाठीचा कणा बळकट होण्यास मदत मिळते. मल्लखांबामुळे फक्त शारीरीक विकासच नव्हें तर मानसिक स्वास्थ्य मल्लखांबामुळे उत्तम राहाण्यास मदत मिळते.

मल्लखांबची खास वैशिष्ट्ये

पारंपारिक स्वरूपाव्यतिरिक्त, हा खेळ छडी आणि दोरीवर केला जातो. तर आपल्याकडे मल्लखांबचे तीन प्रकार आहेत: खांब, छडी आणि दोरी.

ध्रुव मल्लखांब हे त्याचे पारंपारिक रूप आहे. सागवान किंवा रोझवूडपासून बनवलेले आणि एरंडेल तेलाने मळलेले मुक्त-स्थायी खांब प्रॉप म्हणून वापरले जाते. खांबाची उंची जमिनीपासून 2.6 मीटर पर्यंत आहे.

केन मल्लखांब हे पोल मल्लखांब सारखेच आहे पण फरक फक्त खांबाच्या उंचीचा आहे. उसाच्या मल्लखांबमध्ये खांबाची लांबी कमी असते आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, खांबाचा शेवट आणि जमिनीत अंतर ठेवून खांब हुकला लटकलेला असतो.

रोप मल्लखांबमध्ये , कलाकाराने वरच्या बाजूला लटकवलेल्या 5.5 मीटर लांब दोरीवर मुद्रांचा व्यायाम केला पाहिजे. कलाकाराला दोरीमध्ये गाठ बांधण्याची परवानगी नाही. जुन्या काळात, कापसाच्या दोरीने उसाची जागा घेतली आणि ती आजपर्यंत टिकून राहिली.

मल्लखांबचे नियम स्पर्धेच्या प्रकारानुसार बदलतात. तथापि, काही मूलभूत नियम खेळाच्या सर्व प्रकारांना लागू होतात. या नियमांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

खांब हार्डवुडचे बनलेले असणे आवश्यक आहे, जसे की शीशम किंवा रोझवुड.

खांबाला निसरडा होण्यापासून रोखण्यासाठी एरंडेल तेलाने पॉलिश करणे आवश्यक आहे.

स्पर्धकाने खांबाला जोडलेले सुरक्षा हार्नेस घालणे आवश्यक आहे.

स्पर्धकाने विविध स्थिर आणि गतिमान पोझेस तसेच कुस्तीच्या पकडी केल्या पाहिजेत.

प्रतिस्पर्ध्याने संपूर्ण कामगिरीमध्ये संतुलन आणि नियंत्रण राखले पाहिजे.

जुन्या काळचे प्रसिद्ध मल्लखांबपटू व प्रचारक.......
सरदार अनंत हरी खासगीवाले - पुणे
कासमभाई - पुणे
कोंडभटनाना गोडबोले
गजाननपंत टिळक - वडोदरा
गणेश सखाराम वझे मास्तर - पुणे
गोविंदराव तातवडेकर - वडोदरा
जुम्‍मादादा - वाराणसी
टके जमाल - वाराणसी
दामोदरगुरू मोघे - वडोदरा
दामोदर बळवंत भिडे - सातारा
धोंडो नारायण विद्वांस - वडोदरा
नारायणगुरू देवधर
बाळंभटदादा देवधर - दुसऱ्या बाजीराव पेशव्यांचा काळ (पहिला ‘आखाडा’ वाराणसी येथे स्थापन केला.)
भाऊराव गाडगीळ - पुणे
प्रा. माणिकराव रंगनाथ वाटोरे - वडोदरा
रामचंद्र हरनाथ पेंटर - ग्वाल्हेर
लक्ष्मण नारायण सप्रे - वडोदरा
वसंत बळवंत कप्तान - वडोदरा
विष्णू मार्तंड डिंगरे - उज्जैन
हरी महादेव तथा तात्यासाहेब सहस्रबुद्धे - बडोदा
आदित्य अहिरे
आदित्य म्हसकर
उत्तमराव लटपटे
आबा घाडगे
दत्ता शिरसाठ
दीपक पाटील
नेहा घायाळ
पूनम कुलथे
मंगेश वायकूळ
मनीषा बाठे (महाराष्ट्र राज्य हौशी मल्लखांब संघटनेच्या आजीव सदस्य)
माया मोहिते
यशवंत जाधव
रमेश वझे
राजेश्वरी पिल्लई
विवेक तापकिरे
विश्वतेज मोहिते
शिवप्रसाद मानके


मल्लखांबाचा प्रसार करणाऱ्या संस्था.......

कोल्हापूर जिल्हा हौशी मल्लखांब संघटना

अकोला जिल्हा मलखांब संघटना
परभणी जिल्हा मल्लखांब संघटना
अखिल भारतीय निमंत्रित मलखांब स्पर्धा
आंतरशालेय मलखांब स्पर्धा
नाशिक जिल्हा मलखांब संघटना
प्रबोधन मल्लखांब स्पर्धा
भाऊसाहेब रानडे नवोदित मलखांब स्पर्धा
मल्लखंब निवड स्पर्धा
मल्लखांब जिल्हा अजिंक्यपद स्पर्धा
महाराष्ट्र राज्यस्तरीय मिनी स्पर्धा
मॉरिशस विश्व मलखांब स्पर्धा
मुंबई उपनगर जिल्हा मलखांब संघटना
मुंबई महापौर चषक
रत्नागिरी जिल्हा मल्लखांब संघटना
सबज्युनिअर मलखांब स्पर्धा
सांगली जिल्हा हौशी मल्लखांब संघटना
सातारा जिल्हा मल्लखांब असोसिएशन
साने गुरुजी आरोग्य मंदिर (मिलन सिग्नलजवळ, एस.व्ही. रोड, सांताक्रुझ (प.), मुंबई
हौशी मलखांब संघटना

🙏🕉️🙏🏆🏆

संकलित माहिती

जागतिक कुस्ती दिन World Wrestling Day

२३ मे जागतिक कुस्ती दिन Jagtik Kusti Din 

World Wrestling Day

२३ मे १९०४ रोजी ऑस्ट्रियातील व्हिएन्ना येथे पहिले जागतिक ग्रीको-रोमन कुस्ती स्पर्धेचे आयोजन करण्यात आले होते. या दिवसाची आठवण म्हणून हा दिवस साजरा केला जातो.
जगातील १३० पेक्षा जादा देश कुस्ती खेळतात, त्याचबरोबर कुस्ती बघण्यासाठी नेहमीच प्रेक्षक गर्दी करत असतात.

कुस्ती या क्रीडा प्रकाराला महाराष्ट्रानेच सर्वात मोठे महत्त्व दिले आहे. तसा हा पारंपरिक खेळ आहे. छत्रपती शाहू महाराजांनी राजाश्रय दिला आणि पश्चिम महाराष्ट्रात खास करून कोल्हापूर जिल्ह्यात कुस्तीचे आजही महत्त्व आहे. खासबागच्या मैदानावर आजही हजारो लोक कुस्तीच्या दंगलीला गर्दी करतात.
अजूनही ग्रामीण भागात, खेड्यापाड्यातसुद्धा तालमी आहेतच. लाल आखाड्यात माती आहे. महाराष्ट्रातल्या अनेक जिल्हय़ांमध्ये मोठ्या प्रमाणात तरुणवर्ग कुस्ती खेळण्यासाठी आखाड्यात उतरत आहेत. त्यातूनच महाराष्ट्र केसरी तयार होतात. खाशाबा जाधव यांनी भारताला पहिले ऑलिम्पिक पदक जिंकून दिले, पण त्यानंतर मात्र महाराष्ट्रातील एकाही मल्लाला त्यांच्याएवढी उंची गाठता आली नाही.

कुस्ती हा मराठी शब्द ‘कुश्ती’ या फार्सी शब्दावरून तयार झाला असून त्याचा अर्थ मलयुध्द, अंगयुध्द किंवा बाहुयुध्द असा आहे. प्राचीन काळी इराण देशात द्वंद्वयुध्द खेळताना कमरेला जो पट्टा किंवा जी दोरी बांधत, त्याला कुश्ती हे नाव होते. त्यांना धरून जे द्वंद्व खेळले जाई, त्यास कुश्ती हे नाव प्राप्त झाले. फार्सी भाषेत कुश्त म्हणजे ठार मारणे किंवा कत्तल करणे. लक्षणेने प्रतिस्पर्धावर शक्तीने वा युक्तीने मात करुन त्याला नामोहरम करणे, हा कुस्ती ह्या शब्दाचा अर्थ आहे. कुस्तीचा प्रधान हेतू तोच असतो.

त्यांची सकाळ रोज ४ वाजता होते. ५ वाजता सुरू झालेला सराव ४ तास चालतो. दुपारचं जेवण झालं की पुन्हा थोड्या वेळात सरावासाठी सज्ज. पुन्हा चार तासांचा व्यायाम. जोर बैठका. सपाट्या. कार्टव्हिल. ब्रिजिंग. मुद्गल व्यायाम. दोराचे व्यायाम. आखाडा उकरणे. लिफिक्ट. यापेक्षाही बरंच काही. सगळं रोजचंच. ताकदवान खुराक रोजचाच. आपल्या चुका हेरून त्यानुसार करायचा आपला सराव ही रोजचाच. चमचमीत, दमदमीत खाणं, मोबाईलवर रेंगाळणं, मित्रांचा फड जमवून फिरायला जाणं यासाठीचा वेळही फक्त आखाड्याचाच. आखाडा आणि कुस्ती. जग त्या भोवतीच फिरत असतं. एकलव्या सारखं फक्त ध्येय दिसत असतं. मनात कलाजंग, दसरंग, सालतु, भारंदाज असे नानाविध डाव मांडलेले असतात. मेंदुवर फक्त त्यांचाच ताबा असतो. जिद्द, चिकाटी, कष्ट, मेहनत हे शब्द ते जिवंतपणे जगत असतात. त्यातही कोणाला खुराकाच्या खर्चाची भ्रांत, कोणाला घर चालवण्याची. जगाचा नकार पत्करून पाठीशी उभ्या असलेल्या बापाला यश दाखवायचं असतं. काहींना कुस्ती खेळते म्हणून रोखल्या गेलेल्या नजरांना उत्तर द्यायचं असतं. दुखापतींनी काहिंना चितपट केलेलं तर काहींना आपल्याचं मागच्या कुस्तीतलं हरणं बोचलेलं. पण याने थांबुन न राहता ते मनात रोज एक प्रकाशमान करणारी ज्योत लावत असतात. अंधार भेदून आखाड्यातल्या मातीत पाय घट्ट रोवून उभे असतात. आपल्याकडून असलेल्या अपेक्षांसाठी, आनंदासाठी, स्वप्नपूर्तीसाठी, कधी कधी तर परिस्थितीला तोंड देण्यासाठी अनिवार्य म्हणूनही जिंकत असतात. सतत लढत असतात. आयुष्यासाठी लढणं की लढण्यासाठी आयुष्य या फंदातही न पडता प्रामाणिकपणे लढत असतात. म्हणूनच दुरदेशी कुठे तरी कधीतरी राष्ट्रगान अभिमानाने घुमतं. चांदीच्या गदेला सोन्याचं महत्त्व मिळतं आणि पदकांच्या खैराताने आयुष्याचं सोनं होतं. खरंच, कुस्तीगीर होणं सोपं नसतं. तमाम कुस्तीगिरांना, त्यांना घडवणाऱ्या वस्तादांना, त्यांना मनात जपणाऱ्या कुस्ती शौकिनांना, लाल मातीसाठी झटणाऱ्या, राबणाऱ्या मंडळींना, आयुष्याची कुस्ती झालेल्या सगळ्या सगळ्यांना. कुस्तीगिरांना आर्थिक मदत करणाऱ्या प्रायोजकाना, संघटनेना मदत करणाऱ्या जाहिरात दारांना; कुस्तीगीर, पालक, कुस्ती शौकिन, कुस्ती प्रेमी, आयोजक, प्रायोजक, संघटक, कोच, वस्ताद, मार्गदर्शक या सर्वांना जागतिक कुस्ती दिनाच्या शुभेच्छा. तुम्ही आहात म्हणून कुस्ती जिवंत आहे, या दिवसाला महत्त्व आहे.

आदिमानवापासून आत्मसंरक्षणासाठी मानव ज्या लढया चढया करीत आला, त्यांतूनच कुस्तीच्या द्वंद्वाचा उगम झाला. छोटे प्राणी माठया प्राण्यांवर युक्तीने कशी मात करतात व स्वत:चा बचाव करू शकतात हे पाहून, मानवाने मल्लविद्येची उपासना व जोपासना सुरू केली. पुढे मानवामानवांमधील द्वंद्व स्वत:चे श्रेष्ठत्व सिध्द करण्यासाठी मल्ल विद्या उपयुक्त ठरली. कालांतराने या प्राथमिक द्वंद्वास जागतिक स्वरूप प्राप्त झाले व त्याचे स्वतंत्र असे शास्त्र बनत गेले. देशोदेशी त्यामध्ये विविधता निर्माण झाली असली, तरी त्यातील मुलभूत तत्वे कायमच आहेत.
कुस्तीची वा मल्लयुध्दाची पूर्वपीठिका फार प्राचीन आहे. भरतात वैदिक वाङ्मयात तसेच रामायण, महाभारत आदी ग्रंथातीलमल्लविद्येचा उल्लेख अनेक ठिकाणी येतो. रामायणात राम, लक्ष्मण व सीता वनवासात असताना किशकिंधा नगरीत आले. रामाच्या प्रोत्साहनाने वाली आणि सुग्रीव यांच्यामध्ये मल्लयुध्द होऊन सुग्रीवने वालीचा पाडाव केला. महाभारतातील वर्णनुसार कृष्ण, बलीराम व भीम हे मल्लविद्येत प्रविण होते, हे त्यांनी केलेल्या महायुध्दांतील पराक्रमावरून दिसून येते. कृष्णाने मुष्टिक व चाणूर ह्या कंसाच्या दरबारातील महामल्लांना मल्लयुध्दात मारून शेवटी कंसालाही मारले. पांडव अज्ञातवासात असताना भीमाने जीमूत नावाच्या मल्लाला मल्लयुध्दात ठार केले आणि पुढे कीचकाला व जरासंधलाही ठार मारले.
इ. स. पू. ३००० वर्षे इजिप्त देशातील नाईल नदीजवळ बेनीहसन येथील मशिदीच्या व दर्ग्याच्या भिंतींवर केलेल्या कोरीव कामात कुस्त्यातील डावपेचांचे शेकडो देखावे पहावयास मिळतात. प्राचीन ग्रीक वाङ्मयातही मल्लयुध्दाचा उल्लेख आढळतो. हामरच्या इलीअड या सुप्रसिध्द महाकाव्यात ऍजेक्स ओडिसियस यांच्यामध्ये झालेल्या कुस्तीचा उल्लेख आहे. ग्रीक सांस्कृतीत सुरू झालेल्या ऑलिंपिक क्रीडा सामन्यांत मल्लयुध्दाचा समावेश केलेला होता. पायथॅगोरस या सुप्रसिध्द ग्रीक तत्ववेत्याचा शिष्य मिलो याने मल्लयुध्दात पराक्रम केला होता.

ऑलिंपिक सामन्यांत त्याने सलग सहा वेळा कुस्तीत अजिंक्यपद मिळविले होते. ग्रीक लोकांनी कुस्तीची कला बरीच प्रगत केली होती. त्यांच्या पँक्रॅशियन या कुस्ती पध्दतीत प्रतिस्पर्ध्यास ठोसे मारून, फेकून, जायबंदी करून शरण यावयास लावीत. हा प्रकार ऑलिंपिक सामन्यात रूढ होता. पुढे त्यात बदल होत जाऊन साधी निरूपद्रवी चितपटीची कुस्ती आली.


तसे पाहायला गेले तर प्रांत बदलला की परंपरा बदलतात.काही ठिकाणी कुस्ती मातीत खेळली जाते तर काही ठिकाणी गवतावर खेळली जाते.काही देशात गादीवर तर काही ठिकाणी समुद्र किनाऱ्यावरील वाळूतही कुस्ती खेळली जाते.

व्यवस्थित बघितले तर ज्युडो, कराटे, सॅम्बो, कुराश यासह विविध मार्शल आर्ट प्रकार यांचाही उगम कुस्तीतूनच झालेला दिसून येतो.सुमो,भारतीय कुस्ती,समुद्री तट कुस्ती अशा विविध परंपरा प्रत्येक देशाने त्यांच्या भौगोलिक आणि सांस्कृतिक परिस्थितीला स्वीकारून जपली आहे.परंतु हे सर्व देश जेव्हा ऑलिम्पिक,जागतिक अथवा खंडीय स्पर्धा अशा मानाच्या आंतरराष्ट्रीय पातळीवर सहभागी होतात ते जागतिक कुस्ती संघटनेच्या नियमांनी बांधलेल्या कुस्तीतच.जागतिक कुस्ती संघटना कुस्तीतील विविध प्रकारांना संशोधन करून अद्ययावत नियमांनी बांधून त्या प्रकाराला मान्यता देत असते आणि या कुस्ती प्रकारांच्या वाढीसाठी झटत असताना विविध आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांचे आयोजन करत असते.त्याला जगातील जवळपास सर्वच देश सलग्न राहून कुस्तीच्या कार्यवाढीसाठी झटत असतात.

जागतिक कुस्ती संघटना अर्थात UWW ने फ्री स्टाईल रेसलिंग, ग्रीको रोमन रेसलिंग,वुमेन्स रेसलिंग,बेल्ट रेसलिंग,बीच रेसलिंग, पॅनक्रेशन, ग्रॅपलिंग,अल्याश, कजाक कुरेशी, पहलवानी, तुर्कमेन गोरेश या प्रकारांना मान्यता दिली आहे.

आपल्या भारत देशात जागतिक कुस्ती संघटनेला सलग्न असलेल्या चार संघटना आहेत.प्रत्येक संघटनेचे स्वतंत्र अस्तित्व आहे.यामध्ये प्रामुख्याने भारतीय कुस्ती संघ,ऑल इंडिया ट्रॅडिशनल रेसलींग अँड पॅनक्रेशन फेडरेशन,ग्रॅपलिंग फेडरेशन ऑफ इंडिया आणि भारतीय शैली कुस्ती महासंघ भारत यांचा समावेश आहे.काही महिन्यांपूर्वीच भारतीय शैली कुस्तीला समाविष्ट करण्यात आले आहे.

संकलित माहिती

कोडी व उत्तरे Kodi, puzzles

 ✨कोडी व उत्तरे✨

सात अक्षरी जिल्हा महाराष्ट्रात

ना असे काना नावात

ना असे मात्रा नावात

ना असे नी वेलांटी नावात

नांव सांगा त्याचे ?

उत्तर :- अहमदनगर ☑️

नाव एका माणसाचे चार अक्षरी!!

पहिले दुसरे अक्षर मिळून त्याच्या बायकोचे नाव

दुसरे तिसरे अक्षर मिळून त्याच्या मुलीचे नाव

तिसरे चौथे अक्षर मिळून त्याच्या मुलाचे नाव

चारही अक्षर मिळून त्याचे नाव

ओळखा पाहू ते नाव काय..??

उत्तर :- सिताराम ☑️

मुकुट माझ्या डोक्यावर आहे

जांभळा झगा माझ्या अंगावर आहे

आहेत मला काटे जरा सांभाळून

चविष्ट आहे मी खातात मला भाजून

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- वांगे ☑️

चार खंडाचा आहे एक शहर

चार आड विना पाण्याचे

18 चोर आहेत त्या शहरात

एक राणी आणि एक शिपाई

मारून सर्वांना त्या आडात टाकी

ओळख पाहू मी कोण

उत्तर :- कॅरम ☑️

कोकणातून आली माझी सखी

तिच्या मानेवर दिली मी बुक्की

तिच्या घरभर पसरल्या लेकी

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- लसुन ☑️

चार बोटे आणि एक अंगठा

तरीही माझ्या नसांमध्ये रक्त नाही

सर्वजण बेजार म्हणतात मला

तरी नेहमी उपयोगी मी राही

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- हातमोजे ☑️

गोष्ट आहे मी अशी

मला घेता तुम्ही खाण्यासाठी

मात्र मला तुम्ही खात नाही

सांगा पाहू मी कोण ?

उत्तर :- ताट ☑️

जर आपल्याला तहान लागली असेल,

तर ते आपण पिऊ शकतो..

जर आपल्याला भूक लागली असेल,

तर आपण ते खाऊ सुद्धा शकतो..

आणि थंडी वाजत असेल,

तर आपण त्याला जाळू सुद्धा शकतो

सांगा ते काय आहे?

उत्तर :- नारळ ☑️

दिवसा झोप काढुनी मी

फिरतो बाहेर रात्रीला मी

आहे असा प्रवासी मी

पाठीला दिवा बांधून मी

कोण आहे मी ?

उत्तर :- काजवा ☑️

बाबांनी आपल्या मुलाला एक वस्तू दिली आणि म्हंटले

तुला तहान लागली तर ती खा

तुला भूक लागली तर ती खा

तुला थंडी वाजली तर ती जाळ

ओळखा पाहू ती वस्तू कोणती

उत्तर :- नारळ ☑️

पाच अक्षराचा एक पदार्थ

पहिल्या तीन अक्षराचे होते फुलाचे नाव

पाचवे आणि चौथे अक्षराचा अर्थ मौज

पहिल्या दुसऱ्या आणि शेवटच्या अक्षराचा अर्थ नोकर

सांगा पाहू मी कोण?

उत्तर :- गुलाबजाम ☑️

एका माणसाला बारा मुले

काही छोटी काही मोठी

काही तापट तर काही थंड

ओळखा पाहू मी कोण?

उत्तर :- वर्ष ☑️

भाऊराया माझा खूप शैतान

बस तू माझ्या नाकावर

पकडून माझे कान

सांगा आहे तरी मी कोण

उत्तर :- चष्मा ☑️

एका काळ्याकुट्ट राजाची

अद्भुत मी राणी

हळूहळू पिणार मी पाणी

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- दिवा ☑️

कोकणातून आली एक नार

आहे तिचा पदर हिरवागार

आहे तिचा कंबरेला पोर

सांगा मी आहे तरी कोण

उत्तर :- काजू ☑️

अशी गोष्ट जी तुम्ही गिळू शकता

किंवा ती तुम्हाला गिळू शकते

सांगा पाहू ती आहे कोणती

उत्तर :- अहंकार ☑️

कोकणातून आलेला एक रंगू कोळी

आणि त्याने एक भिंगु चोळी

शिंपी म्हणतोय मी शिव तरी कशी

धोबी म्हणतोय मी धुवू तरी कशी

राणी म्हणते मी घालू तरी कशी

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- कागद ☑️

एक मुलगा 100 फुटा च्या शिडीवरून पडला

तरीही त्याला काही जखम झाली नाही असे कसे

उत्तर :- तो पहिल्याच पायरीवर होता ☑️

कोकणातून आला एक भट

त्याला धर की आपट

सांगा मी आहे तरी कोण

उत्तर :- नारळ☑️

हिरव्या घरात लपले एक लाल घर

लाल घरात आहेत खूप लहान मुले

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- कलिंगड ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहेे,

जिचा रंग काळा आहे?

ती प्रकाशात दिसते…

पण अंधारात दिसू शकत नाही…

उत्तर: छाया (सावली) ☑️

कंबर बांधून घरात राहतो

काय आहे ते? मला सांगा?

उत्तर :- झाडू ☑️

कोणता तो चेहरा…

सकाळपासून संध्याकाळ पर्यंत..

आकाशाकडे पाहत राहतो हसत…

उत्तर :- सूर्यफूल ☑️

काळ्याभोर रानात एक हत्ती मेला

लोकांनी त्याचा पृष्ठभाग उपसून नेला

सांगा मी कोण

उत्तर :- कापूस ☑️

तुम्ही एका माकडा सोबत त्याच्या घरात गेलात

तिथे त्याचा संपूर्ण परिवार केळी खात होता

तर त्या घरातील सगळ्यात हुशार कोण

उत्तर :- तुम्ही ☑️

काट्याकुट्यांचा बांधला मोठा भारा

निघालास कुठे शेंबड्या पोरा

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- फणस ☑️

एक वानर एक खारुताई आणि एक पक्षी

नारळाच्या झाडावर जोराने धावत होते

तर सांगा सर्वप्रथम केळी कुणाला मिळतील?

उत्तर :- नारळाच्या झाडावर केळी नसतात ☑️

माझ्याकडे बऱ्याच Keys आहेत

तरीही मी कोणते कुलूप उघडू शकत नाही

सांगा मी आहे कोण

उत्तर :- कीबोर्ड ☑️

कोणत्या महिन्यात

लोक सर्वात कमी झोपतात

उत्तर :- फेब्रुवारी ☑️

असे फळ कोणते

त्याच्या पोटात दात असतात

उत्तर :- डाळिंब ☑️

येथे एक फूल फुलले आहे,

येथे एक फूल फुलले आहे

आम्ही एक विचित्र आश्चर्य पाहिले,

पानांवर पाने.

उत्तर :- फुलकोबी ☑️

माणसासाठी कोणती गोष्ट हानिकारक आहे?

पण लोक अजूनही ते पितात.

उत्तर :- राग ☑️

दोन बोटांचा रस्ता..

त्यावर चाले रेल्वे..

लोकांसाठी आहे उपयोगाची..

काही सेकंदात आग लावते..

उत्तर :- माचीस काडी (मॅचस्टीक) ☑️

सर्वेशच्या वडिलांना 4 मुले आहेत

सुरेश

रमेश

गणेश

चौथ्याचे नाव सांगा?

उत्तर :- चौथेचे नाव सर्वेश आहे. ☑️

फळ नाही पण फळ म्हणतो,

मीठ आणि मिरपूड सह गोड

खाणार्‍याचे आरोग्य वाढते,

सीता मायेची आठवण करून द्देते.

उत्तर :- सीताफळ ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे,

जी आपण जागी असल्यावर वर जाते

आणि झोपी गेल्यावर खाली येते.

उत्तर :- डोळ्यांच्या पापण्या ☑️

बिना चुलही ची खीर बनवली..

गोड नाही नमकीन नाही..

थोडे थोडे खाल्याचे लोक खूप शौकीन.

उत्तर :- चुना ☑️

हा गौरव आहे मेजवानीत बनारसी

ही तिची ओळख वाढवते.

उत्तर :- पान ☑️

दिसत नाही पण घातलेले आहे हे दागिने..

हे स्त्रीचे रत्न आहे…

उत्तर :- लज्जा ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे

पती आपल्या पत्नीला देऊ शकतो?

परंतु पत्नी आपल्या पतीला देऊ शकत नाही.

उत्तर :- आडनाव (surname) ☑️

कोण आहे जो

आपली सर्व कामे

आपल्या नाकाने करतो

उत्तर :- हत्ती ☑️

दोन अक्षरात सामावले माझे नाव

मस्तक झाकणे आपले माझे काम

ओळखा पाहू मी आहे कोण

उत्तर :- टोपी ☑️

प्रत्येकाजवळ असणारी अशी गोष्ट कोणती

जी नेहमीच वाढत जाते कधीही कमी होत नाही

उत्तर :- वय ☑️

एक रहस्य बॉक्स पाहिला,

ज्याला नाही कव्हर

किंवा लॉक केलेला नाही..

खाली किंवा कोपरा बंद केलेला नाही,

त्यामध्ये चांदी आणि सोने आहे. कोण पाहू??

उत्तर :- अंडी ☑️

दोन गुहेचे आहेत दोन रक्षक

दोन्ही आहेत उंच आणि आहेत काळेभोर

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- मिशा ☑️

थंडीतही वितळणारी गोष्ट मी

सांगा तुम्ही माझे नाव काय

उत्तर :- मेणबत्ती ☑️

पंख नाहीत मला तरीही मी हवेत उडते

हात नसूनही मी तुमच्याशी भांडते

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- पतंग ☑️

मी आहे वस्तू सोन्याची

तरीही मला किंमत नाही सोन्याची

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- Bed ☑️

तीन अक्षरांचे माझे नाव

वाचा उलटे किंवा वाचा सरळ

मी आहे प्रवासाचे साधन

सांगा पाहू माझे नाव

उत्तर :- जहाज ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे

जी फाटल्यावर अजिबात आवाज येत नाही

उत्तर :- दूध ☑️

आपण कोणत्या प्रकारचा

टेबल खाऊ शकतो?

उत्तर :- व्हेजिटेबल ☑️

एका कैद्याला तुरुंगातून पळून जाण्याची संधी दिली जाते

परंतु त्यासाठी तीन पैकी एका खोलीतून जायचे असते

पहिल्या खोलीत भयानक आग असते

दुसऱ्या खोलीत विस्फोटक आहेत

दुसऱ्या खोलीत एक्स सिंह आहे जो एका वर्षापासून भूकेला आहे

उत्तर :- तिसऱ्या खोलीतून एका वर्षापासून भुकेला सिंह जिवंत असणार नाही. ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे

जी सर्वात हलके असते

परंतु बलवान व्यक्ती तिला रोखू शकत नाही

उत्तर :- श्वास ☑️

भारत देशाबद्दल काही रोचक तथ्य

एकदा एक माणूस रस्त्याने जात होता

अचानक प्रचंड पाऊस पडण्यास सुरवात झाली

व संपूर्ण भिजून गेला

तरीही त्याच्या डोक्यावरील एकही केस ओला झाला नाही

असे कसे झाले

उत्तर :- कारण तो माणूस टकला होता ☑️

एका कोंबड्याने एका घराच्या छतावर अंडे दिले

तर ते कोणत्या बाजूला पडेल

उत्तर :- कोंबडी कधी अंडी देत नसतो

अशी कोणती संपत्ती आहे

जी वाटल्याने वाढते

उत्तर :- ज्ञान ☑️

हजार येतात हजार जातात

हजार बसतात पारावर

हाका मारून जोरात

हजार घेतात उरावर

उत्तर :- बस किंवा रेल्वे ☑️

डोळा असून सुद्धा

मी पाहू शकत नाही

उत्तर :- सुई ☑️

लाल मी आहे पण तो रंग नाही

कृष्ण मी आहे पण देव मी नाही

आड आहे पण पाणी त्यात नाही

वाणी आहे पण दुकान माझं नाही

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- लालकृष्ण आडवाणी ☑️

मी आहे तरी कोण

तिच्या डोळ्यात बोटे टाकली की

माझं तोंड उघडते

उत्तर :- कात्री ☑️

तुम्ही जेवढे त्याच्या जवळ जाल,

तेवढा तो मोठा होत राहील..

सांगा पाहू कोण?

उत्तर :- डोंगर ☑️

आठवड्याच्या सात वारांचे व्यतिरिक्त

अजून तीन दिवसांची नावे सांगा

उत्तर :- काल, आज, उद्या ☑️

लई धाकड हा

तीन डोके आणि पाय दहा

उत्तर :- दोन बैल आणि एक शेतकरी ☑️

प्रश्न असा की उत्तर काय

उत्तर :- दिशा ☑️

हिरव्या पेटीत बंद मी

काट्यात मी पडलेली

उघडून पहा मला

मी आहे मोत्याने भरलेली

उत्तर :- भेंडी ☑️

नसते मला कधी इंजीन

नसते मला कसलेही इंधन

आपले पाय चालवा भरभर

तरच धावणार मी पटपट

सांगा मी आहे तरी कोण ?

उत्तर :- सायकल ☑️

नेहमीच असतो मी तुमच्या घरी

तरी काहींनाच मी आवडतो

एकावर एक कपडे मी घालतो

तरीही डोळ्यात पाणी तुमच्या येते

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- कांदा ☑️

मी नेहमी तिथेच असतो

तुम्ही मला फक्त दिवसाच पाहू शकता

रात्री मी तुम्हाला दिसणारच नाही

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- सूर्य ☑️

उन्हाळ्यात माझ्या पासून दूर तुम्ही पळता

हिवाळ्यात माझ्या जवळ तुम्ही येता

माझ्यामुळेच आकाशात दिसतात तुम्हाला सात रंग

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- ऊन ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे तुमची

जी बाकीचे लोक तुमच्यापेक्षा जास्त वापरतात

उत्तर :- नाव ☑️

छोटेसे कार्टे

संपूर्ण घर राखते

उत्तर :- कुलूप ☑️

आम्ही जुळे भाऊ शेजाशेजारी

तरीही भेटत नाही जन्मोजन्मी

उत्तर :- डोळे ☑️

एक शेतकऱ्याकडे होते दोन बैल

एक मेला एक विकला

आता त्याच्याकडे किती बैल राहिले ?

उत्तर :- एक किंवा शून्य ☑️

प्रत्येकाच्या शरीराचा भाग मी आहे

तुम्ही मला डाव्या हाताने पकडू शकता

परंतु उजव्या हाताने नाही

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- उजवा कोपरा ☑️

बारा जण आहेत जेवायला

एक जण आहे वाढायला

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- घड्याळ ☑️

मी सगळ्यांना उलटे करतो

तरीही स्वःतला काहीच हलवू शकत नाही

उत्तर :- आरसा ☑️

तो वेडा नाही तरीही कागद फाडतो

तो पोलिस नाही तरीही तो खाकी घालतो

मंदिर नाही तरीही घंटा तो वाजवतो

सांगा पाहू मी कोण?

उत्तर :- वाहक {Conductor} ☑️

एक कपिला गाय

आहेत तिला लोंखडी पाय

राजा बोंबलत जातो

पण ती थांबत नाही

उत्तर :- रेल्वे ☑️

मातीविना उगवला कापूस लाख मन

पडला मुसळधार पाऊस तरीही भिजला नाही एकही कन

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- ढग ☑️

बारीक असते लांब पण असते तरीही मी काठी नाही

दोन तोंडे आहेत मला तरीही मी गांडूळ नाही

श्वास घेते मी पण तुम्ही नाही

ओळखा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- बासरी ☑️

संपूर्ण गावभर मी फिरते

तरीही मंदिरात जायला मी घाबरते

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- चप्पल ☑️

दात असून सुद्धा मीच आवडत नाही

काळे शेतात गुंता झाल्यावर ती मी सोडती

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- कंगवा ☑️

एक रूमाल वाढायला एक तास लागतो

तर दहा रुमाल वाढायला किती तास लागतील

उत्तर :- एक ☑️

एक लाल गाई

नुसती लाकूड खाई

जर पाणी पिले

तर मरून ति जाई

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- आग ☑️

पाय नाहीत मला

चाके नाहीत मला

तरी मी खूप चालतो

काही खात नाही मी

फक्त रंगीत पाणी पितो

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- पेन ☑️

आम्ही दोघे जुळे भाऊ

एकाच रंगाचे आणि एकच उंचीचे

सोबत असता खुप कामाचे

एक हरविता नाही काम दुसऱ्याचे

उत्तर :- चप्पल ☑️

मी कधीही आजारी पडत नाही

तरीसुद्धा लोक मला गोळी देतात

उत्तर :- बंदूक ☑️

काळे बीज आणि पांढरी आहे जमीन

लावून ध्यान त्यात वहाल तुम्ही सज्ञान

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- पुस्तक ☑️

सगळीकडे आहे उजेड आणि गाणी

मी तर आहे सणांची राणी

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- दिवाळी ☑️

दगड फोडता चांदी चकाकली

चांदीच्या आडात मिळाले पाणी

सगळे म्हणाले ही परमेश्वराचीच करणी

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- नारळ ☑️

जगाच्या खबरी साठवून ठेवतो

खूप मोठे माझे पोट

म्हणूनच तर प्रत्येक सकाळी

आता सर्वजण माझी वाट

उत्तर :- वर्तमानपत्र ☑️

रस्ता आहे परंतु गाड्या नाहीत

घरे आहेत परंतु माणसे नाहीत

जंगल आहे पण तू प्राणी नाहीत

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- नकाशा ☑️

पांढरे माझे पातेले

त्यात ठेवला पिवळा भात

ओळखेल मला जो कोणी

त्याच्या कमरेत घाला लाथ

उत्तर :- उकडलेले अंडे ☑️

अवतीभोवती आहे लाल रान

32 पिंपळाना फक्त एकच पान

सांग भाऊ मी कोण

उत्तर :- दात आणि जीभ ☑️

लाईट गेली माझी आठवण झाली

असो मी लहान किंवा मोठी

माझ्या डोळ्यातुन नेहमी गळते पाणी

सांग मी आहे तरी कोण

उत्तर :- मेणबत्ती ☑️

मी तिखट मीठ मसाला

मला चार शिंगे कशाला

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- लवंग ☑️

गळा आहे मला पण डोकं नाही मला

खांदा आहे मला पण हात नाहीत मला

सांगा भाऊ मी आहे कोण

उत्तर :- शर्ट ☑️

एक सूप भरून लाह्या

त्यात फक्त एक रुपया

उत्तर :- चंद्र आणि चांदण्या ☑️

तीन पायांची एक तीपाले

बसला त्यावर एक शिपाई

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- चूल आणि तवा ☑️

गावचे पाटील तुम्हाला राम राम

दाढीमिशी तुमची तांबूस खूप लांब लांब

उत्तर :- मक्याचे कणीस ☑️

हिरवा आहे परंतु पाने नाही

नक्कल करतो मी परंतु माकड नाही

ओळखा पाहू मी कोण

उत्तर :- पोपट ☑️

प्रत्येकाकडे असते मी

सगळे सोडून जातील

पण मी कधीच सोडून जाणार नाही

उत्तर :- सावली ☑️

वस्तू आहे मी अशी

छिद्रे असतानाही असतानाही

पाणी भरून मी घेते

उत्तर :- स्पंज ☑️

मी नेहमी तुमच्या पुढे असतो

तरीही तुम्ही मला पाहू शकत नाही

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- भविष्य ☑️

एक काळा घोडा त्यावर बसली पांढरी स्वारी

एक उतरवली आता दुसर्‍याची पाळी

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- तवा आणि पोळी ☑️

काळी मी आहे परंतु कोकिळा नाही

लांब मी आहे परंतु काठी नाही

थांब मी जाते परंतु दोरी मी नाही

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- वेणी ☑️

ना खातो मी अन्न

ना घेतो मी तुमच्याकडून पगार

तरीही देतो पहारा दिवस रात्र

सांगा पाहू मी आहे तरी कोण

उत्तर :- कुलूप ☑️

सुरेश च्या वडिलांची चार मुले

रमेश निलेश गणेश चौथ्या चे नाव सांगा

उत्तर :- सुरेश ☑️

संपूर्ण पृथ्वीची करतो मि सैर

परंतु कधीही जमिनीवर ठेवत नाही पैर

दिवसा काढून झोपा

रात्रभर मी जागतो

सांगा पाहू मी कोण असतो

उत्तर :- चंद्र ☑️

मी गोष्ट कशी आहे जी

फ्रीजमध्ये ठेवून सुद्धा गरमच राहणार

सांगा पाहू मी कोण

उत्तर :- गरम मसाला ☑️

उंचावरून पडली एक घार

तिला केले मारून ठार

आतील मास खाऊ पटापट

गोड रक्त पिऊ गटागट

ओळखा पाहू मी कोण?

उत्तर :- नारळ ☑️

ऊन्हात चालताना मी येतो

सावलीत बसता मी जातो

वाऱ्याचा स्पर्श मला नकोसा वाटतो

सांगा पाहू मी कोण?

उत्तर :- घाम ☑️

एक गोष्ट जी

खायला कुणाला आवडत नाही

पण सर्वांना मिळते

उत्तर :- धोका ☑️

आपण दिवसभर असे काहीतरी करता,

उचलतो आणि ठेवतो..

आपण त्याशिवाय कोठेही जाऊ शकत नाही.

सांगा काय आहे हे??

उत्तर :- पाऊल ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे

जी फक्त जून मध्ये असते

आणि डिसेंबर मध्ये नसते.

उत्तर :- उन्हाळा ☑️

हिरवे असते आणि लाख मोती असते

त्यात आणि असते शाल अंगावर सांगा तर काय.

उत्तर :- मक्याचे कणीस ☑️

मी काळी आहे पण कोकिळ नाही,

लांब आहे पण काठी नाही,

दोरी नाही पण बांधली जाते

माझे नाव सांग.

उत्तर :- वेणी ☑️

अशी कोणती गोष्ट आहे,

जी डोळ्यासमोर येताच डोळे बंद होते.

उत्तर :- प्रकाश ☑️

वाचण्यात आणि लिहिण्यात

दोन्ही ठिकाणी असते माझे काम

मी नाही कागद मी नाही पेन

सांगा काय आहे माझं नाव?🤔

उत्तर :- चश्मा ☑️

उंच वाढतो मी रंग आहे हिरवा

तुम्ही फक्त जमिनीत थोडे पाणी मुरवा

प्रदूषण करतो मी कमी

निरोगी पर्यावरणाची देतो मी हमी

सांगा पाहू मी कोण..??

उत्तर :- झाड ☑️

चार बोटे आणि एक अंगठा

तरीही माझ्या नसांमध्ये रक्त नाही

सर्वजण बेजान म्हणतात मला

तरी नेहमी उपयोगी मी राही

सांगा पाहू मी कोण??

उत्तर :- हातमोजे ☑️

हरी झंडी लाल कमान,

तोबा तोबा करे इंसांन….

उत्तर :- मिर्ची (मिरची तिखट असल्या कारणाने प्रत्येक व्यक्ती खाण्यास नकार देते.)

हातात आल्यावर शंभर वेळेस कापतो..

आणि थकल्यावर दगड चाटतो..

उत्तर :- चाकू (तुम्हाला काही कापायचे असेल, तर चाकूची बाब समोर येते आणि जेव्हा शार्प करायचा असेल तर काठ दगडाने घासली जाते)

एका आईचे 2 मुलगे

दोन्ही महान भिन्न निसर्ग..

भाऊ भाऊ पेक्षा वेगळा..

एक थंड दुसरा आग.

उत्तर :- चंद्र, सूर्य (ते एकाच स्वभावाची मुले आहेत, परंतु दोघांचे स्वरूप एकमेकाच्या विरुद्ध आहेत, एक गरम निसर्ग आणि दुसरे थंड निसर्ग)

अशी कोणती गोष्ट आहे

जी बनवण्यासाठी बराच वेळ लागतो

परंतु तो खंडित होण्यास काही क्षण लागत नाही.

उत्तर :- विश्वास ट्रस्ट (ट्रस्ट ही एक अनमोल वस्तू आहे जी लोकांना साध्य करण्यासाठी वर्षानुवर्षे लागतात परंतु तो खंडित होण्यासाठी फक्त एक क्षण लागतो, म्हणून एखाद्याने कधीही हा विश्वास मोडू नये.

प्रत्येकाकडे असे काहीतरी आहे,

पण काही मध्ये कमी आणि काही मध्ये जास्त आहेत

ज्याच्याकडे जास्त आहे त्याला शहाणे म्हणतात

उत्तर :- टॅलेंट, प्रतिभा, कला (मेंदू, कला, प्रत्येकाकडे असते, वेड्या व्यक्तीपासून ते वैज्ञानिकांपर्यंत, परंतु हा फरक यामुळे दोन्ही भिन्न बनतात, वेड्याला मेंदू असतो, कला कमी प्रमाणात असते आणि वैज्ञानिकांना जास्त प्रमाणात असते.

हिरवा हिरवा दिसावा तो दृढ किंवा कच्चा असेल,

आतून ते रेड क्रीम, कोल्ड स्वीट फ्लेक्ससारखे.

उत्तर :- टरबूज (उन्हाळ्याच्या हंगामात बाजारात टरबूज मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहे, जे लोक मोठ्या उत्साहाने खातात. तुम्ही पाहिलेच पाहिजे की टरबूजच्या वरच्या भागावर हिरव्या रंगाचा थर आला की तुम्ही तो कापला तर) आपल्याला आढळेल की आतील भाग लाल होईल. फळ मलईच्या रूपात खाल्ले जाते, आणि रस म्हणून खाल्ले जाते)

दोन अक्षरी नाव आहे

नेहमी सर्दी असते नाकावर

कागद माझा रुमाल आहे

माझे नाव काय आहे ते सांगा

उत्तर :- पेन (पेन दोन शब्दांनी बनलेला आहे, त्याची शाई नेहमीच लिहिण्यास तयार असते. कागदावर लिहिल्यामुळे, म्हणजे पुसण्याने त्याची शाई संपते, म्हणजे कागद रुमाल म्हणून काम करते.)

संकलन:-श्री नरहरी मारूती निकाडे सर कुर्ली

प्राथमिक शाळा इंदिरानगर, मौजे सांगाव.

जागतिक थॅलेसेमिया दिन 8 मे World Thalassemia Day 8 May

जागतिक थॅलेसेमिया दिन 8 मे
World Thalassemia Day 8 May


प्रत्येक वर्षी 8 मे हा दिवस जगभरात जागतिक थॅलेसेमिया दिन म्हणून पाळला जातो.थॅलेसेमिया हा एक खूप गंभीर असा आजार आहे.शरीरात जनुकीय बिघाड झाल्याने थॅलेसेमिया हा आजार बळावतो. हा आजार तसा आनुवांशिक आजार आहे. म्हणजेच हा आजार आई- वडिलांमुळे मुलांना होत असतो. या आजारामुळे शरिरात रक्त बनणाच्या प्रक्रियेत अडथळा येतो. शरिरातील लाल रक्तपेशी 120 दिवसांपर्यंत जीवंत असतात पण निरोगी माणसाच्या शरीरातील संख्या आपोआप दूसऱ्या पेशी तयार होऊन ती कमतरता भरून काढतात. पण थॅलेसेमिया आजारात पेशींची संख्या झपाट्याने कमी होत जाते.साधारणत: 120 दिवस पुरली पाहिजे ती जेमतेम 15 दिवस पुरेल इतकीच असते. त्यामुळे अशक्तपणा येतो आणि त्यामुळे इतर आजार ही जडण्याची शक्यता असते. या आजारावर वेळीस उपचार केले नाही तर या आजारांनी त्रस्त रूग्णाचा मृत्यू देखील होण्याची शक्यता असते.

जागतिक थॅलेसेमिया दिनाचा इतिहास
थॅलेसेमिया इंटरनॅशनल फेडरेशनचे अध्यक्ष आणि संस्थापक पॅनोस एंग्लेझोस यांनी 1994 मध्ये त्यांचा मुलगा जॉर्ज आणि इतर थॅलेसेमिया रुग्णांच्या स्मरणार्थ हा दिवस साजरा करण्याचे निश्चित केले. कारण त्या सर्वांनी धैर्याने या आजाराशी सामना केला लढा दिला. तेव्हापासून दरवर्षी 8 मे रोजी जागतिक थॅलेसेमिया दिन साजरा केला जातो.

थॅलेसेमिया रोगाचे प्रकार
प्रामुख्याने थॅलेसेमियाचे दोन प्रकार आहेत.
१) थॅलेसेमिया मायनर आणि २) थॅलेसेमिया मेजर 

थॅलेसेमिया मायनर हा आजार असतो पण तो सहजरित्या लक्षात येत नाही. हे रूग्ण सर्वसामान्यपणे आपले जीवन जगत असतात. तसेच त्यांच्यात कुठल्याही प्रकारची आजाराची लक्षणे दिसत नाहीत. त्यामुळे आपण थॅलेसेमिया मायनरचे रूग्ण आहोत हे त्यांना कळतही नाही. पण थॅलेसेमिया मायनर हा आजार आहे. थॅलेसेमिया मेजर या आजाराची लक्षणे दिसून येतात. पण लहान बाळामध्ये जन्म झाल्यानंतर 4 ते 6 महिन्यामध्ये थॅलेसेमिया मेजर या आजाराची लक्षणे दिसू लागतात.एकदा या आजाराचे निदान झाल्या नंतर अशा थॅलेसेमियाग्रस्त आजारी मुलांना दर 15 ते 30 दिवसांनी बाहेरून रक्त पुरवठा करावा लागतो.

थॅलेसेमिया आजाराची लक्षणे
सतत सर्दी आणि खोकला
अशक्तपणा कायम राहणे
अनेक प्रकारचे संक्रमण
शारीरिक विकास वयानुसार होत नाही
दात बाहेरच्या बाजूने निघणे.
शरीरात अशक्तपणा व थकवा जाणवतो. 

शरीराचा बाह्यरंग पिवळसर दिसतो व त्वचेचा नैसर्गिक तजलदारपणा कमी होतो.

शारीरिक प्रगती कमकुवत होते.

कधी कधी हाडांमध्ये विकृती निर्माण होते (अस्थी विकृती). हृदयासंबंधी तक्रारी सुरू होतात.वजन कमी होते.

थॅलेसेमिया आजाराची काही तथ्ये
थलेसीमिया आजारामागील काही तथ्य - थॅलेसीमिया या गंभीर आजारात भरपूर प्रमाणात अरक्त आणि औषधे लागतात. त्यासाठी भरपूर पैसा सुद्धा खर्च होतो. सगळेच या आजारांवर खर्च करू शकतात असे नाही. त्यामुळे पैश्याअभावी उपचार मिळत नसल्याने वयोगट 12 ते 15 वर्षाची मुलं मरण पावतात आणि व्यवस्थित औषधोपचार मिळाल्यावर त्यांचे जगण्याचे प्रमाण जास्त अ गरज जास्त भासू लागते. वेळच्या वेळीच योग्य ती काळजी घेऊन आपण या आजाराला ओळखणे कधी ही चांगलेच.

भारतामध्ये थॅलेसेमिया या आजार जडलेल्या रूग्णा मदत करण्यासाठी *द विशिंग फॅक्ट्री* ही संस्था मदत करते. तसेच या संस्थेचे ध्येय हे आहे की या आजारांने पीडित रुग्णांना चांगल्यात चांगली उपचारपद्धती उपलब्ध करू देणे.

थॅलेसेमिया आजारावर उपचार
सध्यातरी यासाठी अस्थी मज्जा प्रत्यरोपण (बोन मॅरो ट्रान्सप्लान्टेशन) एक प्रकारची शल्य चिकित्सा असते ती करणे हा एकमेव उपाय आहे ती फायदेशीर आहे पण ते फारच खर्चिक असते. जगभरात थॅलेसीमिया, सिकल सेल, सिकलथेल, हिमोफिलिया, या आजाराचे मुलं पैशाअभावी वयोगट 8 ते 10 वर्षांपेक्षा जास्त जगत नाही. त्याचबरोबर क्रोनिक ब्लड ट्रांसफ्यूजन थेरेपी, आयरन कीलेशन थेरेपी हेसुद्धा इतर उपचार आहेत. या उपचारांनी शरीरातील हिमोग्लोबिन आणि ऑक्सिजन मात्र योग्य प्रमाणात ठेवण्यास मदत होते.

थॅलेसेमियाग्रस्त रूग्णाचा आहार
त्यांच्या आहारात भात,गहू,मका यांचे विविध पदार्थ.
मूगडाळ,मसूरडाळ,चणाडाळ, सोयाबीनचे पदार्थ तसेच पेररू,पपई, सफरचंद, डाळिंब,केळी,अननस आणि सुके खोबरे अशाप्रकारे सर्व जीवनसत्त्वयुक्त आहार घेतल्यास बराच फरक पडतो.

थॅलेसेमिया आजाराची शोकांतिका
आई वडिलांकडून वारसा मिळालेल्या या आजाराची एक विचित्रता आहे की ह्या आजाराचे कारण माहिती असून सुद्धा या पासून बचाव करता येणे अशक्य आहे. खेळण्याचा बागडण्याचा वयामध्ये लहान मुलांना दवाखान्यात रक्त पेढींच्या भोवती सारख्या फेऱ्या माराव्या लागतात. त्यांच्या कुटुंबीयांचा मन:स्थितीचा विचार करा कसे वाटत असणार त्यांना. सततचे आजारपण, कोमजलेला चेहरा, वजन कमी होणे, असे अनेक लक्षण मुलांमध्ये हा आजार झाल्यास दिसून येतात. तर या आजच्या जागतिक थॅलेसेमिया दिनानिमित्त परमेश्वराकडे प्रार्थना करूया की हा आजार कोणालाही होऊ देऊ नकोस.

थॅलेसेमिया आजार धोकादायक :हा रक्ताचा अनुवांशिक रोग आहे, ज्यामुळे शरीरातील हिमोग्लोबिन तयार करण्याची क्षमता कमी होते. हिमोग्लोबिनच्या कमतरतेमुळे अशक्तपणा येतो, ज्यामुळे थकवा आणि इतर विविध लक्षणे शरीरात आढळून येतात. यानंतर शरीर सुदृढ ठेवण्यासाठी दर दोन आठवड्यांनी रक्त चढवावे लागते. थॅलेसेमिया अल्फा आणि बीटा या दोन प्रकारात आढळतो. फक्त काही लोकांना रक्ताशी संबंधित आजारांची लक्षणे आणि उपचार पद्धती माहिती आहेत. जेव्हा शरीरात पुरेसे हिमोग्लोबिन नसते, तेव्हा शरीरातील लाल रक्तपेशी नीट कार्य करत नाहीत आणि कालांतराने त्या नष्ट होतात. त्यामुळे लाल रक्तपेशी शरीरातील सर्व पेशींमध्ये ऑक्सिजन पोहोचवू शकत नाहीत आणि इतर अवयव खराब होतात.

जागतिक थॅलेसेमिया दिन: उद्देश

रोग, त्याची लक्षणे आणि त्यासोबत जगण्याचे मार्ग याबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.

जर एखाद्या व्यक्तीला थॅलेसेमियाचा त्रास होत असेल तर लग्नाआधी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे याची जाणीव वाढवा.

मुलांच्या आरोग्यासाठी, समाजासाठी आणि संपूर्ण जगासाठी लसीकरणाच्या महत्त्वाविषयी जागरुकता निर्माण करणे.

जागतिक थॅलेसेमिया दिनाच्या वेगवेगळ्या थीमस्

2024-- Empowering Lives, Embracing Progress. Equitable and Accessible Thalassaemia Treatment for all.

2023-- Aware. Share. Care Strengthening Education to Bridge the Thalassaemia Care Gap.

2022-- Aware. Share. Care Working with the global community as one to improve thalassemia knowledge.

2021 – ”Addressing Health Inequalities Across the Global Thalassaemia Community”.

2020 – ”The dawning of a new era for thalassaemia: Time for a global effort to make novel therapies accessible and affordable to patients”

2019 – “Universal access to quality thalassaemia healthcare services: Building bridges with and for patients”

2018 – “Thalassaemia past, present and future: Documenting progress and patients’ needs worldwide” " थॅलेसेमिया भूतकाळ, वर्तमान आणि भविष्य: जगभरातील प्रगती आणि रुग्णांच्या गरजा दस्तऐवजीकरण".

2017 – “Get connected: Share knowledge and experience and fight for a better tomorrow in thalassaemia”  “कनेक्ट व्हा! ज्ञान आणि अनुभव सामायिक करा आणि थॅलेसेमियामध्ये चांगल्या उद्यासाठी लढा.”

2016 – “Access to safe and effective drugs in thalassaemia”  "थॅलेसेमियामध्ये सुरक्षित आणि प्रभावी औषधांचा प्रवेश" होती.

2015 – “Enhancing partnership towards patient-centred health systems: good health adds life to years!”  "रुग्ण-केंद्रित आरोग्य प्रणालींसाठी भागीदारी वाढवणे: चांगले आरोग्य वर्षांमध्ये आयुष्य वाढवते!"

2014 – “Economic Recession: Observe – Joint Forces – Safeguard Health”

2013 – “The right for quality health care of every patient with Thalassaemia: major and beyond”

2012 – “Patients’ Rights Revisited

जागतिक थॅलेसेमिया दिन कसा साजरा केला जातो?

शाळा, महाविद्यालये आणि शैक्षणिक संस्थांसारख्या सार्वजनिक ठिकाणी लोकांना रोग, त्याची लक्षणे आणि प्रतिबंधात्मक उपायांबद्दल जागरूक करण्यासाठी अनेक उपक्रम आणि कार्यक्रम आयोजित केले जातात. तसेच, रुग्ण आणि त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांना या आजाराविषयी ज्ञान मिळवण्यासाठी कार्यक्रमात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाते. आम्हाला सांगू द्या की थॅलेसेमिया इंटरनॅशनल फेडरेशन (TIF) ही एक ना-नफा आणि गैर-सरकारी रुग्ण-चालित संस्था आहे जी अनेक देशांमध्ये संबंधित सदस्यांसह कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात सक्रियपणे सामील आहे. इतकेच नाही तर जागतिक आरोग्य संघटना आणि इतर आरोग्य संस्था देखील थॅलेसेमिया आजाराने ग्रस्त रुग्णांच्या मूलभूत हक्कांवर लक्ष केंद्रित करतात.

आपली काळजी घ्या.

संकलित माहिती

स्पर्धा परीक्षा गणितीय प्रश्नावली Maths Questions

स्पर्धा परीक्षा गणितीय प्रश्नावली
Competitive Examination Mathematical Questionnaire

(1) एक इंच म्हणजे किती मिलीमीटर ?
उत्तर --- 25 . 4 मि. मि.

(2) एका प्लाॅटची लांबी 40 फूट व रूंदी 50 फूट आहे, तर त्याचे क्षेत्रफळ किती ?
उत्तर --- 2000 चौरस फूट

(3) 200 किलोमीटर प्रवासाला 4 तास लागले तर वाहनाचा सरासरी वेग किती ?
उत्तर --- 50

(4) दोन संख्याचा गुणाकार 200 आहे. त्यापैकी एक संख्या 20 असल्यास दुसरी संख्या कोणती ?
उत्तर --- 10

(5)एक मनुष्य आपल्या उत्पन्नाच्या 75 % खर्च करतो. जर त्याची शिल्लक 5000 असल्यास त्याचे उत्पन्न किती असेल ?
उत्तर --- 20000

(6) 1 हेक्टर म्हणजे किती चौरस मीटर ?
उत्तर --- 10,000

(7) 800 चे 25 टक्के किती ?
उत्तर -- 200

(8) एका संख्येचे 25 % (टक्के ) म्हणजे 125 तर ती संख्या कोणती ?
उत्तर --- 500

(9) 2 तासात एक बस 100 किलोमीटर अंतर जाते तर ती बस 30 मिनिटांत किती किलोमीटर अंतर जाईल ?
उत्तर --- 25

(10) सुमितचा क्रमांक त्यांच्या वर्गात वरून तसेच खालून 25 येतो तर वर्गात किती विद्यार्थी आहेत ?
उत्तर --- 49

(11) 40 किमी प्रति तास वेगाने वाहन चालविल्यास 240 किलोमीटर अंतर जाण्यास किती वेळ लागतो ?
उत्तर --- 6

(12) 200 गुणांच्या परीक्षेस किमान पात्रता गुण 75 % एवढे असल्यास पात्रतेसाठी किती गुण आवश्यक आहेत ?
उत्तर --- 150

(13) 12 माणसे 1 काम 12 दिवसांत करतात तर 6 माणसे तेच काम किती दिवसांत करतील ?
उत्तर --- 24

(14) 10 लीटर = किती पाव लीटर ?
उत्तर --- 40

(15) 5 बगळे 5 मासे 5 मिनिटात खातात तर 1 बगळा 1 मासा किती मिनिटात खाईल ?
उत्तर --- 5 मिनिटात

२१ मार्च – आजचा दिवस व रात्र समान

२१ मार्च – आजचा दिवस व रात्र समान

ग्रेगरीयन कालगणनेनुसार उद्यापासून दिवस मोठा होत जाईल व २१ जून हा सर्वात मोठा दिवस असेल. आजचा दिवस व रात्र समान असतील. म्हणजे आज १२ तासांचा दिवस व १२ तासांची रात्र!

पृथ्वीचा अक्ष २३. ४५ अंशाने कललेला असल्याने सूर्याची उगवण्याची आणि मावळण्याची जागा दररोज थोड्या प्रमाणात बदलत असते ह्या सूर्याच्या मार्गाला आपण आयनिकवृत्त असे म्हणतात. सहा महिने सूर्य उत्तर पृथ्वीच्या ध्रृवीय भागात व सहा महिने दक्षिण पृथ्वीच्या ध्रृवीय भागात असतो. अशा प्रकारे वर-खाली सरकताना तो दोन वेळा पृथ्वीच्या विषुववृत्ताच्या समान पातळीत येतो. त्यावेळेस दिवस-रात्र समान १२ तासांचे असतात. हे दिवस म्हणजे २१ मार्च रोजी म्हणजेच ज्यावेळेस सूर्य पृथ्वीच्या उत्तर ध्रृवीय भागात प्रवेश करतो, आणि २३ सप्टेंबर रोजी ज्यावेळेस सूर्य पृथ्वीच्या दक्षिण ध्रृवीय भागात प्रवेश करतो. आपण विषुववृत्तावर असाल तर ह्या दोन दिवशी सूर्य दुपारी १२ वाजता बरोबर डोक्यावर असतो. २१ मार्च ह्या दिवशी सूर्य ज्या बिंदूवर असतो त्यास ‘वसंतसंपात’ म्हणतात तर २३ सप्टेंबर ह्या दिवशी सूर्य ज्या बिंदूवर असतो त्यास ‘शरदसंपात’ असे म्हणतात. तसेच २१ जून ह्या दिवशी सूर्य जास्तीत जास्त वर उत्तर भागात आलेला असतो ह्यालाच उत्तरायण असे देखिल म्हणतात, तर २२ डिसेंबर ह्या दिवशी सूर्य जास्तीत जास्त वर दक्षिण भागात असतो. ह्यालाच ‘दक्षिणायन’ असे देखिल म्हणतात. पृथ्वी स्वत:भोवती फिरता फिरता सूर्याभोवतीही फिरते. त्यामुळेच दिवस व रात्र हे प्रहर व ऋतु निर्माण झाले. पण पृथ्वीचा अक्ष थोडा कललेला असल्याने प्रत्येक वेळी विषुव वृत्तच सूर्याच्या समोर असते असे नाही. त्यामुळे दिवस लहान-मोठा होत राहतो. मात्र २१ मार्च व २३ सप्टेंबर या दोन दिवशी पृथ्वीचे विषुव वृत्त सूर्याच्या समोर येते व दिवस आाणि रात्र ढोबळ मानाने समान असतात. अर्थात दिवसाच्या गणनेतील काही त्रुटी आजही बाकी असल्याने लिप वर्षासारख्या काळात हा दिवस पुढे-मागेही होतो. आजपासून दिवस मोठा होऊ लागणार व त्यामुळे गोठवणारी थंडीही कमी होऊन वातावरण ऊबदार बनू लागते.

जोडशब्द लिहा Marathi Jodshabda

प्रश्नमंजुषा - जोडशब्द लिहा. Marathi Jodshabda
१. फुलाचे नाव + घट्ट = गुलाबजाम
२. तीन + घर = त्रिभुवन
३. एक अवयव + दाखला = पाठपुरावा 
४. सोबत + गंध = सहवास
५. पाणी + ढब = जीवनशैली
६. वद्य + शुभ्र = कृष्णधवल
७. सदन + कुक्कुट = घरकोंबडा
८. शंभर + पूर्वीचे एक किरकोळ नाणे = शतपावली
९. आवाज + गोड = नादमधुर
१०. वदन + परिचय असणे = तोंडओळख
११. चित्त + आवड = मनपसंत
१२. प्रभा + वर्तुळ = तेजोगोल
१३. बुद्धी + अन्न चर्वण साधन = अक्कलदाढ
१४. सीतावर + शर = रामबाण 
१५. हिरा + मोठा उत्सव = हीरकमहोत्सव
१६. पद्धत + जेवणातील एक पदार्थ = रितभात
१७. सोने + बिल्ला = सुवर्णपदक
१८. दैनंदिन + थंड =रोजगार
१९. कृत्य + कथा = कर्मकहाणी
२०. दृष्टी + अटक = नजरकैद
२१. माफी + विनवणी = क्षमायाचना
२२. संक्रांत घटक + एक कुरकुरीत पदार्थ = तीळपापड
२३. वर्तुळाकार + सामान = गोलमाल
२४. पाच + जीव = पंचप्राण
२५. दास + डोंगर = गुलामगिरी
२६. धरणी + गेलेला = भूमिगत
२७. धान्य + जीवन = पीकपाणी
२८. देणे + साहसी = दानशूर
२९. पाच + मिठाई = पंचपक्वान्न
३०. पुत्र + जंगल = नंदनवन
३१. वारा + गिरणी = पवनचक्की
३२. नजर + रस्ता = दृष्टीपथ
३३. एकटा + भुसा = एकलकोंडा
३४. कष्ट + देणे = श्रमदान
३५. लवकर + तापट = शीघ्रकोपी
३६. चित्त + स्वतंत्र = मनमोकळा
३७. देणे + भांडे = दानपात्र
३८. भूमी + मित्र = जमीनदोस्त
३९. ओहळ + तणाव = ओढाताण
४०. सफेद + पर्ण = गोरापान

४१. झोपडी+दरवाजा=घरदार
४२. फायदा+नुकसान = नफातोटा
४३. वडील+मुलगा = बापलेक
४४. विवाह+काम = लग्नकार्य
४५. दिनांक+दिवस = तारीखवार
४६. शरीर+शिक्षा = देहदंड
४७. राहणे+घर = वसतिगृह

प्रतापराव गुजर Prataprao Gujar

प्रतापराव गुजर Prataprao Gujar (हिंदवी स्वराज्याचे सरसेनापती)
जन्म : १६१५ (भोसरे (खटाव))
मृत्यू : २४ फेब्रुवारी १६७४ (नेसारी)

प्रतापराव गुजर हे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सैन्याचे सेनापती होते. साल्हेरच्या लढाईत त्यांनी मोठ्या मुघल सैन्याचा पराभव केला. साल्हेर येथील मराठ्यांचा विजय हा मुघलांच्या बलाढ्य सैन्याविरुद्ध त्यांच्या लष्करी प्रक्रियेतील एक निर्णायक वळण म्हणून पाहिला जातो.
५ ऑगस्ट १६६८रोजी मोगलांशी झालेल्या तहानुसार शिवाजी महाराजांनी संभाजी राजांना संभाजीनगरला (औरंगाबाद) पाठवले. त्यावेळेस प्रतापराव गुजरही संभाजी महाराजांसोबत होते, अशी जेधे शकावलीत नोंद आहे.
प्रतापराव गुजर यांना आदिलशाही सरदार बहलोल खान याच्या नेतृत्वाखालील आक्रमक सैन्याचा सामना करण्यासाठी पाठवण्यात आले. मराठा सैन्याने नेसरीच्या ठिकाणी बहलोल खानच्या छावणीला वेढा घातला. प्रतापरावांच्या सैन्याने लढाईत विरोधी सेनापतीचा पराभव करून पकडले. खानाने मराठ्यांच्या प्रदेशावर पुन्हा आक्रमण न करण्याचे आश्वासन दिल्यावर प्रतापरावांनी बहलोल खानला सैन्यासह आणि जप्त केलेल्या युद्धसामुग्रीसह सोडले. (१५ एप्रिल १६७३ च्या सुमारास)
महाराज फार रागावले. त्यांनी पत्र लिहिलें, खानाशी ‘सला काय निमित्य केला?’ असा करडा सवाल महाराजांनी केला.

काही महिन्यांनी बहलोलखान पुन्हा करवीरच्या आघाडीवर स्वराज्याच्या रोखाने येत आहे, तो सुटला आहे, तो स्वराज्याला तोशीस देणार, अशा बातम्या येऊन धडकल्या. प्रतापरावानेही इरेला पडून या बहलोलचा फन्ना उडवावा व झालेल्या चुकीची भरपाई करावी या हेतूने महाराजांनी प्रतापरावास लिहिलें होतें,‘…हा (बहलोलखान) घडोघडीं येतो. तुम्ही लष्कर घेऊन जाऊन बहलोलखान येतो, याची गाठ घालून, बुडवून फते करणें. नाही तर (पुन्हा आम्हांस) तोंड न दाखविणें.’

२४ फेब्रुवारी १६७४ रोजी प्रतापराव गुजरांची बहलोलखानाशी गाठ पडली. कृष्णाजी अनंत सभासद यांनी केलेल्या वर्णनानुसार, 'त्यावरि प्रतापराव जाऊन बेलोलखानाशीं गाठले. नेसरीवरी नबाब आला. त्याने गाठीले. मोठे युद्ध झाले. अवकाल होऊन प्रतापराव सरनोबत तरवारीचे वाराने ठार झाले. रण बहुत पाडीले. रक्ताच्या नद्या चालिल्या.'

या लढाईत प्रतापराव गुजर यांच्यासोबत आणखी सहा वीरांना वीरमरण आले, अशी इंग्रज दुभाषी नारायण शेणवी यांच्या ४ एप्रिल १६७४ रोजीच्या पत्रात नोंद आहे. कोणत्याही विश्वसनीय साधनात इतर सहा वीरांची नावे सापडत नाहीत.

मराठ्यांच्या इतिहासात नवीन इतिहास घडला गेला होता. हे सर्व महाराजांच्या कानी पडल्यावर महाराज दुःखी झाले. ही नेसरीची लढाई २४ फेब्रुवारी १६७४ रोजी झाली. या प्रसंगावर "वेडात मराठे वीर दौडले सात" ही कविता गानकोकिळा लता मंगेशकर यांच्या आवाजात प्रसिद्ध आहे. लोकशाहीर बशीर मोमीन (कवठेकर) यांनी 'वेडात मराठे वीर दौडले सात' याच नावाचे व्यवसायिक नाटक लिहिले.

सर सेनापती प्रतापराव गुजर यांचे दोन मुले खंडेराव गुजर व जगजीवन गुजर शाहू झुल्फिकारखानानें रायगड फितुरीनें घेतल्यानंतर येसूबाईसाहेब व शाहुमहाराज यांनां औरंगझेबाकडे पाठविण्यांत आलें, त्यावेळी गडावर असलेली कांहीं मानकरी मंडळीहि (केसरकर, गुजर वगैरे) पकडलीं जाऊन औरंगझेबाच्या छावणींत गेली. तींत हा खंडोजीहि होता. या सर्व मंडळींस बाटवून मुसुलमान करण्याची इच्छा औरंगझेबास नेहमी होई. परंतु तिच्या आड त्याची मुलगी येत असे. एके दिवशी मात्र त्यानें आज शाहूस बाटवावयाचेंच असा आग्रह धरला. तेव्हां तोहि त्याच्या कन्येनें मोडला. परंतु शाहूच्या ऐवजी दुसरा कोणी तरी मोठा सरदार बाटविण्याचाच जेव्हां त्यानें हट्ट घेतला, तेव्हां खंडोजी हा आपखुषीनें मुसुलमान होण्यास तयार झाला.

आता आपल्या राजाच्या बचावासाठी आले, 16 मे 1700 मध्ये मोहरम च्या मुहूर्तावर मुसलमान करून त्याचा नावे अब्दुर्रहीम व अब्दुरेहीमान अशी ठेवली खंडोजीचा हा उपकार शाहु राजे कधी विसरले नाहीत. त्यानें असें धर्मांतर केल्यामुळें शाहूवरील हा प्रसंग टळला.. (जे लोक संभाजी महाराज आणि राजाराम महाराज भावा संबंधाविषयी बोलतात त्यांनी लक्षात घ्यावे की प्रतापराव गुजर यांचे कुटुंब जास्त राजाराम महाराजांना जवळ होते ,कारण जानकीबाई ही त्यांची सख्खी बहीण राजाराम महाराजांची राणी होती.)

" आमचा मामा आम्हाबदल मुसलमान जाहला" असे उल्लेख समकालीन शाहू महाराजांच्या कागदपत्रांमधुन दिसते स्वराज्यासाठी केलेले हे धर्मांतर खूप मोलाचे होते त्यावर महाराजांनी त्यांना परळी खोऱ्यातील साठ गावाची जमीन इनाम म्हणून दिली. खंडेराव आणि जगजीवन गुजर याना हिंदू धर्म मध्ये घ्यायचे प्रयत्न झाले पण खंडेराव यांचे त्यांच्या मुस्लिम बायको वर प्रेम होते आणि तिला पण हिंदू धर्मात घ्या असा खंडेराव यांचा हट्ट होता. मात्र तत्कालीन ब्राह्मणांना ते मंजूर नव्हते आणि परिस्थितीचा वरवंटा या ना त्या कारणाने गुजर कुटुंबावर फिरताच राहिला. त्यांची मुस्लिम वंशज आज देखील परळी नजीक कामठी गावात राहतात भाऊसाहेब हैभतराव गुजर, देशमुख, इनामदार परळी सरकार आणी त्यांचा मुलगा सत्तार अमीन साहेब इनामदार आणी त्यांची मुले १.सिकंदर सतार इनामदार 2.ज़ुबेर सत्तार इनामदार
आज मुस्लिम म्हणून सातारा मध्ये राहतात. आता कामठी हे गाव धरणामध्ये गेले असून त्यांचा सध्याचा रहिवास हा परळी नजीक जकातवाडी या गावामध्ये आहे . या घराण्याचा मोलाचा वाटा स्वराज्याच्या साठी आहे.

🏛️ समाधी

प्रतापराव गुजर यांची समाधी कोल्हापूर जिल्ह्यातील नेसरी नावाच्या गावी (तालुका गडहिंग्लज) आहे. तर जन्मगावी स्मारक आहे एका स्मारकाची सुरुवात भुईकोट किल्ला रूपाने सुरू झाली होती. परंतु ते काम अपूर्ण राहिले आहे. सध्या ते पडीक एक खंडहर अवस्थेत आहे.

🚩 हर हर महादेव...!! 🚩

🇮🇳 जयहिंद 🇮🇳

🙏 विनम्र अभिवादन🙏

स्त्रोतपर माहिती

श्री संत सेवालाल महाराज Sevalal Maharaj

सेवालाल महाराज

पूर्ण नाव : सेवा भीमासिंह रामावत

जन्म : फेब्रुवारी १५, १७३९

(गुलालडोडी ता. गुत्ती जि.अनंतपुर आंध्रप्रदेश)

*मृत्यू : जानेवारी ४, १७७३*

(रुईगड, यवतमाळ जिल्हा महाराष्ट्र)

पूर्वाधिकारी : नाही

उत्तराधिकारी : रामराव महाराज

वडील : भीमासिंह नायक

आई : धरमणीमाता

राजघराणे : बंजारा (गौर)

सेवालाल महाराज हे एक भारतीय सामाजिक-धार्मिक क्षेत्रातील एक सुधारक होते. संत हाथीराम बाबा, बाबा लखीशाह बंजारा, संत रूपसिंह महाराज, क्रांतिकारी संत गोविंद गुरू बंजारा यासह हा शुरवीर गोरराजवंशी बंजारा समुदाय संत सेवालाल महाराजांना आपले आध्यात्मिक गुरू म्हणून मानतात. ते जगदंबेचे परम शिष्य होते. आयुष्यभर ब्रह्मचारी राहिले. रामावत क्षत्रिय कुळातील भीमासिंह नाईक यांचे ते चिरंजीव होते.

🧕🏻 *धर्मणीयाडी (मातोश्री)*

संत सेवालाल महाराज यांच्या आईचे नाव धरमणी होते. ती जयराम वडतीया (सुवर्णा कप्पा, कर्नाटक) यांची राजकन्या होती. भीमा नायक यांच्या लग्नानंतर त्यांना जवळजवळ १२ वर्षे मूलबाळ नव्हते, पुढे जगदंबा मातेची पूजा व कृपेमुळे धर्मनी व भीमा नाईक यांना सेवालाल महाराज यांचा जन्म झाला अशी बंजारा समाजात एक श्रद्धा आहे.

सेवालाल महाराज यांचे श्रीक्षेत्र रुईगड येथे निधन झाले. आणि महाराष्ट्र राज्यातील वाशिम जिल्ह्यातील पोहरागड येथे त्यांची समाधी आजही जगदंबेच्या मंदिराशेजारी आहे. आध्यात्मिक आणि समाजप्रबोधनातून समाजाला दिशा देण्याचे कार्य केले. सेवालाल महाराज यांची भविष्यवाणी आजही काळाच्या कसोटीवर तंतोतंत खरी ठरली आहे. बंजारा समाजातील महायोद्धा राजा लखीशाह बंजारा, गोर राजाभोज, क्रांतिकारी संत गोविंद गुरू बंजारा ,बाबा मख्खनशाह बंजारा, शूरवीर बल्लुराय बंजारा, वीरांगना मल्लिका बंजारन , गोरा -बादल , आला उदल , नायक मनिसिंह पवार , राजागोपीचंद गोर , वीरांगना दूर्गावती बंजारन , वीर दुर्गादास राठोड , जयमल फत्ता सिंह या शुर पराक्रमीच्या इतिहासाच्या शौर्यगाथा आजही बंजारा साहित्य बरोबरच शिख इतिहासात सुद्धा दिसून येते. माता जगदंबा बंजारा देवी , व्यंकटेश्वर बालाजी , संत हाथीराम बाबा महाराज , संत रूपसिंह महाराज यासह संत सेवालाल महाराज आणि संत सामकी माता यांना समाजात विशेष आस्थेचे स्थान आहे.

🏵️ *क्रांतिसिंह सेवालाल महाराज यांची शिकवण*

जंगल आणि पर्यावरणाचे रक्षण करा.

कोणालाही किंवा कोणत्याही प्रकारात भेदभाव करू नका.

सन्मानाने आयुष्य जगा.

इतरांशी वाईट बोलू नका आणि इतरांना इजा करु नका.

स्त्रियांचा सन्मान करा, आणि मुली जिवंत देवी आहेत.

काळजी करू नका आणि संकटाला निर्भयपणे तोंड दया, धैर्यवान आणि आत्मविश्वासू जीवन जगा.

पाण्याचे रक्षण करा आणि तहानलेल्यांना पाणीपुरवठा करा आणि कधीही पाणी विकण्यास गुंतवू नका जे सर्वात मोठे गुन्हा / पाप आहे.

वडीलधारी माणसांचा आदर करा आणि तरुणांवर प्रेम करा आणि प्राण्यांचा देखील आदर करा.

जंगलाला कधीही सोडू नका आणि जंगल नष्ट करू नका, जर आपण जंगल नष्ट केले तर आपण स्वतःला नष्ट करीत आहात.

मनन केल्याने आंतरिक शांती मिळेल, आणि अभ्यास करा, ज्ञान मिळवा आणि ज्ञान इतरांना वाटा.

माणुसकीवर प्रेम करा.

आयुष्यावर तर्क करा आणि सर्व अंधश्रद्धायुक्त विश्वास टाळा.

कुटूंबाची आणि समाजाची काळजी घ्या आणि समाजातील बंधुता कधीही भंग करु नका.

धैर्य मानवतेच्या शिस्त, चिंतनशील आणि एक बुद्धीप्रामाण्यवादी संत होते. अंधकारात सापडलेल्या भक्तांना त्यातून मार्ग काढण्यासाठी सदोदित मार्गदाता म्हणून आजीवन भूमिका केली.

🔮 *सेवालाल महाराज यांचे वचन*

क्रांतिसिंह सेवालाल महाराज यांनी आपल्या गौर बंजारा भाषेत दिलेला उपदेश.

रपीया कटोरो पांळी वक जाय।- भावार्थः एका रूपयाला एक वाटी पाणी विकेल।

कसाईन गावढी मत वेचो। – भावार्थः खाटीकला गाय विकू नका। पशू प्राण्यावर प्रेम करा।

जिवते धंणीरो बीर घरेम मत लावजो। – भावार्थः जिवंत नवरा असणाऱ्या स्त्रीला आपली बायको म्हणून घरात आणू नका।

चोरी लबाडीरो धन घरेम मत लावजो। – भावार्थः चोरी करून खोट बोलून पैसा कमाऊ नका किंवा तशा पैसा घरात आणू नका।

केरी निंदा बदी चाडी जूगली मत करजो। – भावार्थः कोनाची निंदा चाडी चूगली लावा लावी करू नका।

जाणंजो छाणंजो पछच माणजो। -भावार्थः जाणून घ्या विचार मंथन करा नंतरच ती गोष्ट स्वीकारा।

ये जो वातेर पत रकाडीय वोन पाने आड पान तारलीयुंव। – भावार्थः ह्या गोष्टीचा जो कोनी आदर करेल, आचरणात आणेल स्वीकार करेल मी त्याचा रक्षण करेल. पाना आड पान मी त्याला तारेल।

संत सेवालाल महाराज हे थोर मानवतावादी संत होते. मानवी कल्याणासाठी त्यांनी सर्वदूर मानवता , पर्यावरण रक्षण,गोरक्षाचा संदेश दिला. महाराष्ट्र व‌ तेलंगाना राज्यात संत सेवालाल महाराज यांची जयंती शासन स्तरावर साजरी केली जाते. धर्माच्या रक्षणासाठी त्यांनी निजामाविरूद्ध‌ लढा सुद्धा उभारला होता. समाजातील अनिष्ठ रूढी व शोषणाविरुद्ध त्यांनी आपल्या वाणीतून‌ प्रहार चढवून सामाजिक सुधारणासाठी आग्रही भूमिका घेतली.

🙏🌹 *विनम्र अभिवादन* 🌹🙏

जगन्नाथ (नाना) शंकरशेठ Jagannath Shankarsheth

जगन्नाथ (नाना)शंकरशेठ
हे मराठी शिक्षणतज्ज्ञ, उद्योगपती होते. मुंबई शहराच्या घडणीत त्यांचा मोठा वाटा मानला जातो.
◆जन्म :~ १० फेब्रुवारी १८०३
◆मृत्यू :~ ३१ जुलै १८६५
🔷ठाणे जिल्ह्यातील मुरबाड हे त्यांचे मूळ गाव. त्यांना सार्वजनिक कार्याची आवड होती, त्यानुसार त्यांनी सार्वजनिक जीवनाच्या प्रमुख क्षेत्रांत सक्रिय सहभाग घेतला. मुंबई शहरातील अनेक सामाजिक व राजकीय संस्थांच्या उभारणीस त्यांनी हातभार लावला ज्यामध्ये “बॉम्बे असोसिएशन”,“बॉम्बे नेटिव्ह एज्युकेशन सोसायटी”,“एल्‌फिन्स्टन कॉलेज”,“ग्रेट मेडिकल कॉलेज”,“स्टुडंट्‌स लिटररी अँड सायंटिफिक सोसायटी” या सामाजिक व शैक्षणिक संस्थांचा समावेश होता. विशेष म्हणजे मुंबई विद्यापीठ आकाराला येण्यामागे नाना शंकरशेठ यांची दुरदृष्टी होती.नानांनी मुंबई विद्यापीठातर्फे १८६६ सालापासून जगन्नाथ शंकरशेठ संस्कृत शिष्यवृत्ती ही अत्यंत मानाची समजली जाणारी शिष्यवृत्ती सुरू केली ती आजतागायत सुरू आहे.
🔶नाना शंकरशेठ काऊंसिलमध्ये असतानाच १८६४ साली मुंबई शहरातील जनतेला पायाभूत सुविधांबरोबर आरोग्य-सुखसोयी मिळवण्यासाठी मुंबईसाठी स्वतंत्र म्युनिसपल आयोग नेमला. त्याचे पुढे मुंबई म्युनिसिपल कॉपरेरेशनमध्ये रूपांतर केले गेले. आज मुंबई महानगरपालिकेचा जो भव्य-दिव्य वटवृक्षाचा डोलारा वाढला ते रोपटे नानांनी लावले होते. नानांनी इंग्रजांच्या व राजा राममोहन रॉय यांच्या साहाय्याने बालविवाह, सती या रुढी समाजाला किती घातक आहेत, हे ठिकठिकाणी व्याख्याने देऊन पटवून देण्याचे काम केले. अंधश्रद्धा आणि ताठर धार्मिक चालीरितींवर त्यांनी कठोर शब्दात टीका केली. या चालीरितींमुळे समाजाचे होत असलेले नुकसान त्यांनी समाजाच्या निदर्शनाला आणून दिले. याची दखल इंग्रजी राजवटीने घेऊन १८३०मध्ये इंग्रजांनी अंधश्रद्धेबरोबर जुन्या रुढींना आळा घालण्यासाठी सतीची चाल, बालविवाह या चाली कायद्याने बंद केल्या. तसेच विधवांना पुनर्विवाह करण्यासाठी कायद्याने संरक्षण दिले. अशा तर्‍हेने बालविवाह, सतीची चाल या हिंदू धर्मातील अरिष्ठ रुढींवर बंदी आणण्यात नानांचा मोलाचा वाटा होता.
♦ एकशेसाठ वर्षापूर्वी सामान्य माणसाला लांब पल्ल्याचा प्रवासासाठी आणि सामानाच्या वाहतुकीसाठी बैलगाडय़ातून प्रवास करावा लागत असे; ही;खडतर बाब ओळखून नानांनी स्वत: १८४३ साली आगगाडीची कल्पना प्रगतीपथावर नेणार्‍या ध्यासापायी ग्रेट ईस्टर्न कंपनीची स्थापना केली. या कंपनीचे कार्यालय गिरगावातील नानांच्या वाडय़ात होते. शेवटी नानांच्या दहा वर्षाच्या अथक प्रयत्नांमुळेच १६ एप्रिल १८५३ दिवशी बोरीबंदर ते ठाणे या लोहमार्गावरून केवळ भारतातलीच नव्हे, तर आशिया खंडातील पहिली रेल्वेगाडी धावली. तेव्हापासूनच नाना शंकरशेठ यांना “भारतीय रेल्वेचे जनक” म्हणून ओळखले जाऊ लागले. मध्य रेल्वेच्या मुख्य कार्यालयाच्या (सीएसटी) प्रवेशद्वाराच्या भिंतीवरील नानां शंकरशेठांचा पुतळा त्यांची साक्ष देतो.16 एप्रिल 1853 रोजी पहिली प्रवासी रेल्वे बोरीबंदर म्हणजेच व्हिक्टोरिया टर्मिनस (VT) आता छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस ते ठाणे धावली

     बोरीबंदर स्थानकातून दुपारी 3.30 वाजता 21 तोफांची सलामी घेऊन ठाण्याच्या दिशेने निघालेल्या या गाडीला 14 डबे होते. साहिब,सिंध आणि सुलतान अशी शक्तीशाली 3 वाफेची इंजिने लावलेली होती.21 मैल म्हणजे 34 किलोमीटर प्रवासाला या रेल्वेला 1 तास 12 मिनिटे लागली. लोकांनी या रेल्वे गाडीला चाक्या म्हसोबा हे नाव दिले होते.

     मोजक्याच प्रतिष्ठित अशा 400 माणसांना गाडीत बसण्याचे निमंत्रण होते. 25 व्हिआयपी होते त्यात ही रेल्वे सुरू करण्यासाठी ज्यांचे मोठे योगदान होते ते नाना शंकरशेठ होते.त्यांच्या या कार्याचा गौरव म्हणून रेल्वेने त्यांना सोन्याचा रेल्वे पास दिला होता.

🔷पूर्वजांप्रमाणे भटभिक्षुकी न करता नानांनी व्यापार केला व अतिशय विश्वासू आणि प्रामाणिक व्यापारी असल्याची ख्याती मिळविली. त्यामुळे अनेक अरब, अफगाण तसेच इतर परदेशी व्यापारी आपली भारतातील मालमत्ता बँकांकडे न देता शंकरशेठ यांच्याकडे सोपवत. मुंबई शहराच्या विकासाचा पाया रचणार्‍या त्याचबरोबर मुंबई शहराच्या शैक्षणिक, सामाजिक व राजकीय व्यवस्थापनाची संकल्पना प्रत्यक्षात उतरवणार्‍या जगन्नाथ नाना शंकरशेठ यांना आधुनिक मुंबईचा शिल्पकार मानण्यात आले आहे.

मुधोजी राजे उर्फ अप्पासाहेब भोसले Mudhoji Raje Urf Aapasaheb Bhosale

मुधोजी राजे उर्फ 🤺 अप्पासाहेब भोसले 🏇

Dusare Mudhoji Urf Aapasaheb Bhosale 
(नागपूर)
वीरमरण : 1851

नागपूरचे रघूजी राजे (दुसरे) १२ मार्च १८१६, निधन पावले, तेव्हा त्यांची आवडती राणी बाकाबाई हिने ठरविले की, रघुजीचा दासीपुत्र धर्माजी याला गादीवर बसवावे. कारण रघुजीचा मुलगा परसोजी (दुसरा) हा शरीराने अपंग होता. धर्माजी हा अनौरस असल्याने परसोजीचा चुलत भाऊ (बांकाबाईचा पुतण्या) मुधोजी यांचा धर्माजीला विरोध होता. बांकाबाईचा हेका पाहुन मुधोजीने तिला व धर्माजीला कैदेत टाकले. मुधोजी शूर, पराक्रमी व बाणेदार होते. त्यांनी परसोजीस राज्याभिषेक करवून त्याला नागपूरच्या गादीवर बसविले. स्वतः त्याचा कारभारी झाला. त्यांनी राज्यकारभाराची सर्व सूत्रे आपल्या हातात घेतली व राज्यकारभार पाहू लागला.

मध्यंतरी ५ मे १८१६ रोजी धर्माजीचा अज्ञातात खून झाला. खूनी सापडला नाही. नतर मुधोजी चांद्याला (चंद्रपूरला) गेले असता १ फेब्रुवारी १८१७ रोजी रात्री परसोजी अंथरूणातच निधन पावला. परसोजीच्या खुनाचा आरोप मुधोजीवर त्यांच्या विरोधकांनी ठेवला. नागपूरच्या कंपनीसरकारच्या रेसिडेंटने नागपूर दरबारातील नारायण पंडित व नागो त्र्यंबक या दोघा
मारेक-यांच्या साह्याने मुधोजीवरचा तो आरोप खोटी ठरविला. त्यात इंग्रज रेसिडेंटचा स्वार्थी हेतू होता. त्याच्या बदल्यात नारायण पंडित आणि नारो त्र्यंबक यांच्या मध्यस्थीने इंग्रजांची तैनाती फौज नागपूरला ठेवण्यात मुधोजीला भाग पाडले.

मुधोजी २१ फेब्रुवारी १८१७ रोजी रीतसर नागपूरच्या गादीवर बसले. परंपरागत पद्धतीप्रमाणे पुण्याच्या पेशव्याकडून (दुस-या बाजीरावाकडून) मुधोजीला 'सेनासाहेब सुभा' ही पदवी मानाच्या वस्त्रासह आली. ती मुधोजींनी स्वीकारु नये, असे रेसिडेंटने मुधोजींना कळविले. "पेशव्यांचा व आमचा बिघाड झाला आहे. तुम्ही ही वस्त्रे स्वीकारु नयेत" असे रेसिडेंट म्हणाला. पण मुधोजींनी रेसिडेंटला न जुमानता ती पदवी आणि मानाची वस्त्रे स्वीकारली. कारण नागपूरच्या भोसल्यांचा तो परंपरागत हक्क होता.
कंपनी सरकारने नागपूर राज्यातील होशंगाबाद येथे वखार घालण्याची परवानगी मुधोजीराजांना मागितली. ती मुधोजीराजांनी फेटाळून लावली या दोन घटनांमुळे कंपनी सरकार मुधोजीराजांवर नाराज झाले. फितूर नारायण पंडित व नारो त्र्यंबक यांच्यामुळेच रेसिडेंट मुधोजीशी तैनाती फौजेचं तह करू शकले. त्यामुळे कंपनी सरकार या दोघांवर खुश झाले आणि या दोघा ब्राम्हणांना कंपनी सरकारने प्रत्येकी १५ हजार रुपयांची नेमणूक तह हयात दिली.
मुधोजी दुस-या बाजीराव पेशव्याचे अनुकरण करून लढाई करू नये, म्हणून जेन्किसने बैतूल, होशंगाबादहून इंग्रजी सैन्य नागपूरला आणून घेतले. इंग्रज फौजेचा मुख्य अधिकारी लेफ्ट. कर्नल स्कॉट हा सुद्धा तेलखेडीहून सैन्यासह नागपूरला येऊन ठेपला. २५ नोव्हेबर १८१७ रोजी रात्रीच्या कडाक्याच्या थंडीत नारायण पंडित हा वेषांतर करून रेसिडेन्सीत आला व त्याने जेन्किसला सांगितले, "अप्पासाहेबाने तुमच्यावर हल्ला करण्याचा निर्णय घेतला आहे. तेव्हा सावध राहा." बातमीमुळे सावध होऊन जेन्किसने लढाईची पूर्व तयारी केली.
अप्पासाहेबांच्या १० हजार घोडेस्वारांनी व ६ हजार पायदळाने सीताबर्डीच्या परिसरात इंग्रज सैन्याला चहुबाजूंनी घेरले. त्या सैन्याजवळ २५ तोफ़ाही होत्या. या सैन्याचा प्रमुख अप्पासाहेबाचा एकनिष्ठ सरदार मनभट्ट उपाध्ये हा होता. अप्पासाहेब मात्र रणांगणावर नव्हते. सीताबर्डीच्या या लढाईत इंग्रजांच्या विजय झाला. लढाई संपल्यानंतर अप्पासाहेबांनी नारायण पंडितामार्फत जेन्किसला निरोप पाठविला की, ' मनभट आणि त्याच्या अरब सैन्याने माझ्या हुकुमाशिवाय ही लढाई केली. "बांकाबाई ही इंग्रजांस अनुकूल होती. लढाई संपल्यावर तिने जेन्किसला निरोप पाठविला, तो असा "झालेल्या घटनेशी आपला मुळीच संबंध नाही. इंग्रजांनी भोसले घराण्याशी आपला संबंध पूर्ववत कायम ठेवावा."
लढाईनंतर जेन्किस याने अप्पासाहेबांस इंग्रज - भोसले संबंध पूर्ववतच आहेत, असे भासविण्याचा प्रयत्न सुरू ठेवला. कारण जेन्किसला इंग्रज सैन्याची मोठी कुमक येण्यास अजून अवकाश होता.
१२ डिसेंबर १८१७ रोजी कॕ. डव्हटन एक डिव्हिजन इंग्रज सेनेसह नागपूरात येऊन धडकला. त्यानंतर जन्किसला जोर चढला. त्याने नारायण पंडितामार्फत अप्पासाहेबाला कळविले की, “अप्पासाहेबाने आपले सारे राज्य इंग्रजांच्या ताब्यात द्यावे, आपला तोफखानाही आमच्या ताब्यात द्यावा. अरब सैन्यास नोकरीतून मुक्त करावे व त्या सैन्याने आम्ही सांगू तेथे निघून जावे. या सर्व अटी पूर्ण होईपर्यंत अप्पासाहेबाने आमच्या रेसिडेन्सीत आमच्या देखरेखीखाली राहावे. त्यानंतरच भोसले - इंग्रज संबंध सलोख्याचे राहतील. तेव्हा यापुढे अप्पासोबाने लढाईच्या फंदात मुळीच पडू नये. यापुढे राज्याच्या अंतर्गत कारभारावर इंग्रजांचे योग्य नियंत्रण राहील." या अटी अत्यंत अपमानास्पद होत्या व अप्पासाहेबांसारख्या स्वाभिमानी व शूर व्यक्तीस त्या मान्य होणे शक्यच नव्हते.
१६ डिसेंबर रोजी जन. डव्हटन आपल्या सैन्यासह सक्करद-याकडे निघाला. अटीतटीची लढाई होऊन मराठ्यांचा पराभव झाला. या लढाईत इंग्रजांना अप्पासाहेबांच्या ७५ तोफा , ४० हत्ती, राजाचा शाही तंबू इतर बहुमोल वस्तू मिळाल्या. लढाई संपल्यावर मनभट व त्याच्या अन्य सैन्याने नागपूर शहर ताब्यात घेतले. नारायण पंडिताने फितुरी केली, म्हणून मनगट उपाध्ये याने त्याच्या घरावर हल्ला केला व त्याची संपूर्ण संपत्ती लूटून नेली. मनभटाने नारायण पंडितास त्याच्या फितुरील चांगलेच शासन केले.
शहर मुकाट्याने आमच्या ताब्यात द्या, असे जेन्किसने मनभटास कळविले. मनभटाने ते मानले नाही. शुक्रवार दरवाजाजवळ तुंबळ युद्ध झाले. त्यात इंग्रजांनी अप्पासाहेबांच्या सैन्याकडून हस्तगत केलेल्या ७५ तोफाचा उपयोग केला. २४ डिसेंबर रोजी इंग्रजांनी नागपूर शहरावर निकराचा हल्ला केला. ६ जानेवारी १८१८ पर्यंत नागपूर शहर इंग्रजांनी ताब्यात घेतले. इंग्रजांनी अप्पासाहेबांशी नवा तह केला, त्यानुसार नागपूर राज्याच्या उत्तरेकडील सर्व प्रदेश सिरगुजा व जसपूर ही संस्थाने, गाविलगड व नरनाळा हे किल्ले त्यांच्या सभोवतालच्या प्रदेशासह एकंदर साडेबावीस लाख उत्पन्नाचा प्रदेश इंग्रजांना मिळाला. अप्पासाहेबाला नामधारी राजा बनवून राज्याचा सगळा कारभार इंग्रजांनी आपल्या ताब्यात घेतला. त्यानंतर बांकाबाई हिच्या सल्ल्याने जन्किन्सने १५ मार्च १८१८ रोजी अप्पासाहेबाला अटक करुन कैदेत टाकले. हेस्टिंग्जच्या आदेशानुसार अप्पासाहेब व त्याचे दोन सहकारी रामचंद्र वाघ आणि नागो यांना अलाहाबादला पाठवून तेथे कैदेत टाकण्याचे ठरविले. कैप्टन ब्राउन त्यांना घेऊन पुरेशा सैन्यासह वाटखर्चाची रक्कम घेऊन ३ मे १८१८ रोजी अलाहाबाद कडे निघाला. त्यांचा मुक्काम जबलपूरच्या अलीकडे रायचूर येथे असतांना अप्पासाहेब बेमालूमपण तेथून निसटले आणि हरईचा गोंड राजा चैनशहा याच्या आश्रयाला गेले. हरईचा प्रदेश डोगराळ व घनदाट अरण्याने व्यापलेला असल्याने तेच स्थान अप्पासाहेबाला सुरक्षित वाटले.
कॕ. ब्राऊनने या दिशांना आपले घोडेस्वार आप्पासाहेबाचा शोध लावण्या साठी पाठविले परंतु त्यांना रिकाम्या हातांनी परत यावे लागले. अप्पासाहेब हरईला गेलेषअसावे, म्हणून जबलपूरचा इंग्रज अधिकारी ओब्रेन याने व ब्रिगेडिअर जनरल वॉटसन याने हरईकडे घोडेस्वारे पाठविले पण त्यांच्याही हाती अप्पासाहेब लागले नाही. नंतर जेन्किसने अप्पासाहेबाला पकडून देणा-यास एक लाख रुपयांचे बक्षीस जाहीर केले. जबलपूरच्या कमिशनरने सुद्धा त्यासाठी आधी २५ हजार नंतर एक लाख रुपये बक्षीस देण्याची घोषणा केली. पण बक्षीसाच्या लोभाने कोणीही ते काम करण्यास तयार झाला नाही. म्हणून जेन्किसने दोन लाख रुपये व एक हजार रुपये उत्पन्नाची जहागीर देण्याचे घोषित केले. परंतु या बक्षीसाचा कोणावरही थोडा सुद्धा परिणाम झाला नाही. अप्पासाहेब त्यानंतर कधीही इंग्रजांच्या हाती लागले नाही.
अप्पासाहेबानी आता नागपूरचे राज्य इंग्रजांच्या हातुन मुक्त करण्यासाठी लढा सुरु केला. दिवसेंदिवस त्यांच्या अनुयायांची संख्या वाढू लागली. याकामी त्यांची पत्नी उमाबाई व अन्य नातेवाईक त्यांना गुप्तपणे आर्थिक साहाय्य देऊ लागले. दुस-या बाजीरावाने जन. माल्कमपुढे शरणागती पत्करल्यानंतर त्याचे सैन्यही अप्पासाहेबांस येऊन मिळाले. हरईचा गोंडराजा चैनशहा व पंचमढीचा ठाकूर मोहनसिंग हे तर आधीपासूनच त्यांच्या पाठीशी उभे होते. तन, मन, धनाने सहाय्य करीत होते. अप्पासाहेबांनी आपल्या सैन्यासह बैतूल येथिल छावणीवर २० जुलै १८१८ रोजी अचानक हल्ला करुन कैप्टन स्पार्क याला त्याच्या १०० शिपायांसह कापून काढले. मेळघाट , भैंसदेही, सातनेर , अतनेर व आमला वगैरे भागावर अप्पासाहेबाने आपला अंमल बसविला. सा-या नागपूर राज्यात अप्पासाहेबांच्या सैनिकांनी धुमाकूळ गाजविला. बालाघाट जिल्यातील कामथ्याचा जमीनदार चिमणा पटेल यानेही इंग्रजांविरुद्ध युध्द पुकारले. अप्पासाहेबाने आरंभिलेला स्वातंत्र्यलढा हळूहळू सा-या नागपूर राज्यात पसरला.
नागपूरलाही इग्रजांविरुद्ध कट शिजू लागला. त्यात आप्पासाहेबांच्या त्या ५ नातेवाईकांना जेन्किसनने अलाहाबादला पाठवून दिले. दिवसेंदिवस अप्पासाहेबांना वाढता पाठिंबा मिळत होता. ब्रिगेडिअर जनरल जॉन माल्कम याने लाला शिवप्रसाद मार्फत अण्णासाहेबांना कळविले की, तो जर शरण आला, तर त्याला कैद केले जाणार नाही, पेन्शन देण्यात येईल. गव्ह. जनरल सांगेल त्या स्थानी सन्मानाने राहता येईल. पण अप्पासाहेब इंग्रजी कावा ओळखून होता. त्याने माल्कमचे म्हणणे धुडकावून लावले.
लवकरच अप्पासाहेबांन चित्तू पेंढारी आपल्या अनुयायांसह येऊन मिळाला. इंग्रज अप्पासाहेबाचा शोध घेतच होते. चित्तू पेंढा-यासह अप्पासाहेब अशीरगडाकडे गेले. अशीरगडाचा किल्लेदार यशवंतराव लाड याचेकडे किल्ल्यावर अप्पासाहेब सैन्यासह राहिले. कॕ. डव्हटन हा मोठी इंग्रज सेना तोफखान्यासह घेऊन अशीरगडाजवळ आला. कर्नल स्मिथ पुण्याहून मोठे सैन्य व प्रचंड तोफखाना घेऊन आला. अशीरगड त्यावेळी ग्वाल्हेरचे दौलतराव शिंदे यांच्या ताब्यात होता. इंग्रजांनी दौलतरावांतर्फे यशवंतराव लाड याला अशीरगढ इंग्रजांच्या ताब्यात देण्याचा हुकूम आणला. तेव्हा यशवंतराव म्हणाला, 'आमच्या किल्ल्यात अप्पासाहेब नाही.' तोपर्यंत जॉन माल्कम हा महू येथून सैन्य घेऊन अशीरगडाजवळ येऊन पोहचला.
इंग्रजांनी अशीरगडावर हल्ला केला. यशवंतरावांनेही जिद्दीने किल्ला लढविला. शेवटी यशवंतरावांने काही अटीवर अशीरगड इंग्रजांच्या ताब्यात दिला. किल्ल्यात अप्पासाहेब नव्हताच. तो अशीरगडापासून फार लांब निघून गेला होता. अप्पासाहेबांनी रणजितसिंहाच्या राज्यात आश्रय मागितला. पण रणजितसिंहाने आश्रय देण्याचे नाकारले. शिखांच्या राज्यातून टेहरी गढ़वाल मंडी इ. भागात अप्पासाहेब ससैन्य हिंडत होता. नंतर ते बिकानेर येथे व त्यानंतर जोधपूरच्या राजाकडे गेले. जोधपूरच्या राजाने त्यांना आपल्याकडे मोठ्या इतमामाने ठेवले.
नोव्हेंबर १८१७ पासून अप्पासाहेब इंग्रजाशी झुंज देत होते. १८२९ साली त्यांनी जोधपूरच्या राजाकडे आश्रय घेतला. त्यानंतर १८४० सालपर्यंत ते जोधपूर येथेच राहिले असावे. ते १५ जुलै १८४० मध्ये जोधपूर येथे मरण पावले. असा आतापर्यंतचा समज होता. परंतु नवीन संशोधनानुसार अप्पासाहेब जोधपूरहून दक्षिणेकडे गेले व हैद्राबाद येथे पोचले. १८५१ मध्ये त्यांनी हैद्राबादच्या कारागृहात देह ठेवला. नागपूरचे राज्य इंग्रजांकडून परत मिळविण्याचा त्यांचा अखेरपर्यंत निर्धार होता. परंतु मनुष्यबळ व साधनसामुग्री अभावी त्यांची ती महत्वाकांक्षा पूरी होऊ शकली नाही व हा झुंजार स्वातंत्र्यसेनानी अपयश पदरी घेऊन या जगातून कायमचा निघून गेला. 'घरकी फूट जगतमें बुरी' हेच खरे. त्या महान क्रांतिकारकाचे स्मरण नव्या पिढीला सतत स्फूर्तिदायी ठरावे.

🇮🇳 जयहिंद 🇮🇳

🙏 विनम्र अभिवादन 🙏